ABDEF.............. .................ShChNg
BDEF................. ............... ShChNg A
DEFG................. ...............ChNg AB
ABD................. ..............G ‘ShChNg
5.2-rasm. Vijiner matritsasi.
Agar kalit sifatida
so‘zi tanlangan b o isa, shifrlash
matritsasi beshta qatordan iborat bo‘ladi (5.3-rasm).
ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘G ‘ShChNg_
T
G ‘ShChNg_ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘
Sh
0 ‘G ‘ShChNg_ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZ
ZO‘G ‘ShChNg_ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXY
ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘G ‘ShChNg_
5.3-rasm. «G‘o‘za» kaliti uchun shifrlash matritsasi.
Vijiner jadvali yordamida shifrlash algoritmi quyidagi qadam-
lar ketma-ketligidan iborat.
1- qadam. Uzunligi M simvolli kalit К ni tanlash.
2-
qadam. Tanlangan kalit К uchun [{M+ 1 ),Z?] o ‘lchamli shifr
lash matritsasi Tsh=(bij) ni qurish.
2-qadam. Dastlabki matnning har bir simvoli sor tagiga kalit
simvoli km joylashtiriladi. Kalit keragicha takrorlanadi.
4-qadam. Dastlabki matn simvollari shifrlash matritsasi Tsh dan
quyidagi qoida bo‘yicha tanlangan simvollar bilan ketma-ket al-
mashtiriladi:
1) К kalitning almashtiriluvchi sor simvolga mos km simvoli
aniqlanadi;
2) shifrlash matritsasi Tsh dagi km= bji shart bajariluvchi i qator
topiladi;
3) sor= bn shart bajariluvchi / ustun aniqlanadi;
4) Sor simvoli by simvoli bilan almashtiriladi.
73
5-qadam. Shifrlangan ketma-ketlik ma’lum uzunlikdagi (masa-
lan, 4 simvolli) bloklarga ajratiladi. Oxirgi blokning bo‘sh joylari
maxsus simvol-to‘ldiruvchilar bilan toidiriladi.
Rasshifrovka qilish quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
1-
qadam. Shifrlash algoritmining 3-qadamidagidek shifrmatn
tagiga kalit simvollari ketma-ketligi yoziladi.
2-
qadam. Shifrmatndan
sir simvollari va mos kalit simvollari
km ketma-ket tanlanadi.
Tsh matritsada
km=bj shartni qanoatlantiruv-
chi
i qator aniqlanadi. /-qatorda
bij=sir element aniqlanadi. Rasshif
rovka qilingan matnda
r - o ‘miga
bij simvoli joylashtiriladi.
3-
qadam. Rasshifrovka qilingan matn ajratilmasdan yoziladi.
Xizmatchi simvollar olib tashlanadi.
Misol.
K=
kaliti
yordamida
T=
G ‘ARAMI> dastlabki matnni shifrlash va rasshifrovka qilish talab
etilsin. Shifrlash va rasshifrovka qilish mexanizmi 5.4-rasmda
keltirilgan.
Dastlabki matn PAXTA_G‘ARAMI
Kalit G ‘0 ‘ZA G‘0 ‘ZA G ‘0 ‘Z A
Almashtirilgan
so’nggi matn KO‘NTG‘ZTALO‘FI
Shifrmatn
KO‘NTG‘ZTALO‘FI
Kalit G‘0 ‘ZA G ‘0 ‘ZA G ‘0 ‘ZA
Rasshifrovka
qilingan matn PAXTA G ‘ARAMI
Dastlabki matn PAXTA G ‘ARAM1
5.4-rasm. Vijiner matritsasi yordamida shifrlash misoli.
Polialfavitli almashtirish usullarining kriptobardoshligi oddiy
almashtirish usullariga qaraganda aytarlicha ynqori, chunki ularda
dastlabki ketma-ketlikning bir xil simvollari turli simvollar bilan
almashtirilishi mumkin. Ammo shifming statistik usullariga bar-
doshliligi kalit uzunligiga bog’liq.
