S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Natijada S*=||c,|| vektor ko‘rinishidagi shifrmatn bloki hosil qilinadi.
c>= XAA
Bu vektoming elementlari 
>
ifodasi orqali aniqlanadi.
Axborotni rasshifrovka qilish S* vektorlarini A matritsaga tes- 
kari bo‘lgan A '1 matritsaga ketma-ket ko‘paytirish orqali aniqlanadi. 
Misol. 7o= so‘zini matritsa-kalit
A =
1 
4
8
3 
7
2 
6
9
5
yordamida shifrlash va rasshifrovka qilish talab etilsin.
Dastlabki so‘zni shifrlash uchun quyidagi qadamlami bajarish 
lozim.
1- 
qadam. Dastlabki so'zning alfavitdagi harflar tartib raqami 
ketma-ketligiga mos son ekvivalentini aniqlash.
7 > <1,10,12,1,14,1>
2- 
qadam. A matritsani V/={ 1,10,12} va Vf={ 1,14,1} vektor- 
larga ko‘paytirish.
1
4
8
1
137
C , = 3
7
2
10 =
9 7
6
9
5
12
156
1
4
8
i
6 5
C 2 = 3
7
2
14 = 103
6
9
5
1
137
3-qadam. Shifrlangan so‘zni ketma-ket sonlar ko‘rinishida 
yozish.
T,=< 137,97,156,65,103,137>
Shifrlangan so‘zni rasshifrovka qilish quyidagicha amalga 
oshiriladi:
l-qadam. A matritsaning aniqlovchisi hisoblanadi:
78

ИЬ-115 .
2-qadam. Наг bir elementi A matritsadagi щ, elementning 
algebraik to‘ldiruvchisi b o igan biriktirilgan matritsa A * aniqlanadi.
17
- 3
- 1 5
A* =
52
- 4 3
15
- 4 8
22
- 5
3-qadam. Transponirlangan matritsa A T aniqlanadi.
17
52
- 4 8
A T =
- 3
- 4 3
22
- 1 5
15
- 5
4-qadam. Quyidagi formula bo‘yicha teskari matritsa /T ’hisob- 
lanadi:
A''
И1
Hisoblash natijasida quyidagini olamiz.
- 1 7 /
- 5 2 /
4 8 /
/ 1 1 5
/ 1 1 5
/ 1 1 5
3 /
4 3 /
- 2 2 /
/ 1 1 5
/ 1 1 5
/ 1 1 5
1 5 /
/ 1 1 5
- 1 5 /
/ 1 1 5
X . 5
5-qadam. Bi va V
2
vektorlar aniqlanadi:
B,=AAS,; B2= A
a
S2.
- 1 7 /
/ 1 1 5
- 5 2 /
/ 1 1 5
4 8 /
/ 1 1 5
137
1
B,=
3 /
/ 1 1 5
4 3 /
/ 1 1 5
- 2 2 /
/ 1 1 5
9 7
= 10
1 5 /
- 1 5 /
V
156
12
/ 1 1 5
/ 1 1 5
/ 1 1 5
- 1 7 /
/ 1 1 5
- 5 2 /
/ 1 1 5
4 8 /
/ 1 1 5
6 5
1
Вг 
=
3 /
/ 1 1 5
4 3 /
/ 1 1 5
- 2 2 /
/ 1 1 5
103 = 14
1 5 /
- 1 5 /
/ 1 1 5
5 /
137
1
/ 1 1 5
/ 1 1 5
7 9

6-qadam. Rasshifrovka qilingan so‘zning son ekvivalenti 
7’e=< 1,10,12,1,14,1> simvollar bilan almashtiriladi. Natijada dast- 
labki so‘z 7o= hosil boiadi.
Shifrlashning additiv usullarL Shifrlashning additiv usulla- 
riga binoan dastlabki axborot simvollariga mos keluvchi raqam 
kodlarini ketma-ketligi gamma deb ataluvchi qandaydir simvollar 
ketma-ketligiga mos keluvchi kodlar ketma-ketligi bilan ketma-ket 
jamlanadi. Shu sababli, shifrlashinng additiv usullari gammalash 
deb ham ataladi.
Ushbu usullar uchun kalit sifatida gamma ishlatiladi. Additiv 
usulning kriptobardoshligi kalit uzunligiga va uning statistik 
xarakteristkalarining tekisligiga bogiiq. Agar kalit shifrlanuvchi 
simvollar ketma-ketligidan qisqa bo‘lsa, shifrmatn kriptotahlillovchi 
tomonidan statistik usullar yordamida rasshifrovka qilinishi mum- 
kin. Kalit va dastlabki axborot uzunliklari qanchalik farqlansa, 
shifrmatnga muvaffaqiyatli hujum ehtimolligi shunchalik ortadi. 
Agar kalit uzunligi shifrlanuvchi axborot uzunligidan katta bo‘lgan 
tasodifiy sonlaming davriy bo‘lmagan ketma-ketligidan iborat bo‘l- 
sa, kalitni bilmasdan turib, shifrmatnni rasshifrovka qilish amaliy 
jihatdan mumkin emas. Almashtirish usullaridagidek gammalashda 
kalit sifatida raqamlaming takrorlanmaydigan ketma-ketligi ishla- 
tilishi mumkin.
Amaliyotda asosini psevdotasodifiy sonlar generatorlari (dat- 
chiklari) tashkil etgan additiv usullar eng ko‘p tarqalgan va samarali 
hisoblanadi. Generator psevdotasodifiy sonlaming cheksiz ketma- 
ketligini shakllantirishda nisbatan qisqa uzunlikdagi dastlabki 
axborotdan foydalanadi.
Psevdotasodifiy sonlar ketma-ketligini shakllantirishda kong- 
ment generatorlardan ham foydalaniladi. Bu sinf generatorlari son­
laming shunday psevdotasodifiy ketma-ketliklarini shakllantiradiki, 
ular uchun generatorlaming davriyligi va chiqish yo‘li ketma-ket- 
liklarining tasodifiyligi kabi asosiy xarakteristkalarini q a f iy mate- 
matik tarzda ifodalash mumkin.
Kongruent generatorlar ichida o ‘zining soddaligi va samara- 
liligi bilan chiziqli generator ajralib turadi. Bu generator quyidagi 
munosabat bo‘yicha sonlaming psevdotasodifiy ketma-ketliklarini 
shakllantiradi.
8 0

T(i +1) = (a ■
 T(i) + c) mod m ■
bu yerda a va c - o ‘zgarmaslar, T(0) - tug‘diruvchi (sabab 
bo‘luvchi) son sifatida tanlangan dastlabki kattalik.
Bunday datchikning takrorlanish davri a va c kattaliklariga 
bog‘liq. m qiymati odatda 

Download 10,28 Mb.