V BOB. AXBOROTNI KRIPTOGRAFIK HIMOYALASH
5.1. Shifrlash usullari
Shifrlash usullari turli alomatlari bo‘yicha turkumlanishi mum-
kin. Turkumlanish variantlaridan biri 5 .1-rasmda keltirilgan.
5.1-rasm. Shifrlash usullarining turkumlanishi.
Almashtirish usullari. Almashtirish (podstanovka) usullari
ning mohiyati bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa
alfavit simvollari bilan m a’lum qoida bo‘yicha almashtirishdan
iboratdir.
Eng sodda usul sifatida to ‘g ‘ridan-to‘g ‘n almashtirishni
ko‘rsatish mumkin. Dastlabki axborot yoziluvchi
A о alfavitning
so,
simvollariga
shifrlovchi Ai alfavitning
sn simvollari mos qo‘yiladi.
7 0
Oddiy holda ikkala alfavit ham bir xil simvollar to‘plamiga ega
bo‘lishi mumkin.
Ikkala alfavitdagi simvollar o‘rtasidagi moslik ma’lum
algoritm bo‘yicha К simvollar uzunligiga ega bo‘lgan dastlabki
matn
To simvollarining raqamli ekvivalentlarini o ‘zgartirish orqali
amalga oshiriladi.
M on oa lfa vitli alm ashtirish
algoritmi
quyidagi qadamlar
ketma-ketligi ko‘rinishida ifodalanishi mumkin
1-
qadam. [lxR] o ‘lchamli dastlabki
An alfavitdagi har bir
simvol
so G T(i=1’* ) ni
Ao alfavitdagi so/simvol
tartib raqamiga mos
keluvchi
hot(soi) songa almashtirish yo‘li bilan raqamlar ketma-
ketligi
Loh ni shakllantirish.
2-
qadam. Loh ketma-ketligining har bir sonini
hn=(kixhoi(soi)+
k
2
)(modR) formula orqali hisoblanuvchi
Lih ketma-ketlikning mos
soni
ha ga almashtirish yo‘li bilan
Lih son ketma-ketligini
shakllantirish, bu yerda &/-o‘nlik koeffitsent; fo-siljitish koeffitsenti.
Tanlangan
ki,k
2
koeffitsentlar
hot, ha sonlaming bir ina’noli
mosligini ta’minlashi lozim,
hn=0 olinganida esa
hn=R almashinuvi
bajarilishi kerak.
2-qadam. Lih ketma-ketlikning har bir soni
hn(sn)ni [lx/?]
o ‘lchamli shifrlash alfavitning mos
su G
Ti(i=l-K) simvoli bilan
almashtirish yo‘li bilan
Ti shifrmatnni hosil qilish.
4-qadam. Olingan shifrmatn o‘zgarmas
b uzunlikdagi bloklar-
ga ajratiladi. Agar oxirgi blok to iiq bo‘lmasa, blok orqasiga maxsus
simvol-to‘ldiruvchilar joylashtiriladi (masalan, *).
Misol. Shifrlash uchun dastlabki ma’lumotlar quyidagilar:
7o=
z(o=
/4/=<0RYNTE_JMChXAVDFQKSZP10‘GHLShBUG‘Ng
>
R=30; к,=Ъ\ A
t
2=1 5; b=4
Algoritmning qadamba-qadam bajarilishi quyidagi natijalarni
olinishiga olib keladi.
1- qadam. Loh=<7,8,12 ,14,23,1,30,22,8,24,12 ,1,19,8>
2- qadam. L ,h=<6,9,21,27,24,18,15,21,9,27,21,18,12,9>
2-qadam. 7>
71
4-qadam. Г/=<ЕМ1В HSFI MBIS AM**>
Rasshifrovka qilishda bloklar birlashtirilib,
К simvolli shifr-
matn
Ti hosil qilinadi. Rasshifrovka qilish uchun quyidagi butun
sonli tenglamani yechish lozim:
kihoi+k
