S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev




Download 10,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/183
Sana25.01.2024
Hajmi10,28 Mb.
#145814
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   183
Bog'liq
Axborot xavfsizligi

b o ‘y l a b
shifrlashda pastga va 
satr bo‘ylab o‘ngga yoki shifmi ochishda ustun bo‘ylab yuqoriga va 
satr bo‘ylab chapga surilgan bayt sathida Holat massividir;
 
ShaklSeansK alitB ayt()
- seans uchun kalit shakllantirish 
b o iib , dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo‘nalishda almash­
tirishda BaytAlmashQ shifralmashtirishini bajarish uchun foyda­
laniladi; mazkur shifralmashtirish kirishi shifrlash kaliti к va funk- 
sional kalit k f b o iib , chiqishi bayt sathida chiziqli massivlar B
sa
[256] va BsAD [256];
 
ShaklSeansK alit() 
seans uchun kalit shakllantirish boiib, 
dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo'nalishda almashtirishda 
Aralash() shifralmashtirishini bajarish uchun foydalaniladi; mazkur 
shifralmashtirish kirishi baytli elementlardan tarkib topgan chiziqli 
massiv Kst=[32] b o iib , chiqishi maxsus tuzilmali diamatritsalardan 
tashkil topgan ( K i t , K2 ) yoki (K1 , K 2 t ) massivlar juftliklaridir;
 
S haklB osqichK alit()
- seans davomida seans-bosqich kali- 
tidan bosqich kalitini shakllantirish b o iib , dastlabki matnni shifr-
95


matnga va teskari yo‘nalishda almashtirishda Q o‘shBosqichKalit() 
almashtirishini bajarish uchun foydalaniladi; mazkur almashtirish 
kirishi chiziqli seans-bosqich kaliti massivi kse, chiqishi bayt 
sathida berilgan ikki o ‘lchamli Ke[8,4] massividir;
Q o‘shBosqichKalit() - oddiy shifralmashtirish bo‘lib, 
dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo‘nalishda Holat va 
bosqich kaliti massivi Ke elementlari ustida istisnoli YoKI (2 
moduli bo‘yicha bitlab qo‘shish) amalini bajarishdan iborat; mazkur 
shifralmashtirish kirishi bayt sathida Holat massivi, Ke massivi 
bo‘lib, chiqishi bayt sathida Holat massividir;
Q o‘shHolat() - oddiy shifralmashtirish bo‘lib, shifrlash 
bloklari ustida amalga oshiriladigan elektron kod kitobi rejimidan 
boshqa rejimlarda dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo‘na- 
lishda XOR amali ishtirokida foydalaniladigan almashtirish.
Shifrlash kriptografik modulini ishga tushirishda avvalo, mo- 
dulga shifrlash kaliti к va funksional kalit kf, o‘matilgan bosqichlar 
soni e hamda rejim m=ShBil uchun initsializasiyalash vektori IV 
yuklanadi. Shuningdek, dastlabki matnni shifrmatnga almashtirish 
rejimida dastlabki matn, shifrmatnni dastlabki matnga almashtirish 
rejimida esa shifrmatn kriptografik modulning Holat massiviga 
yuklanadi. Shifrlash jarayonining boshlanishida ShaklSeansKalit- 
Bayt(k,kf), ShaklSeansKalit(Kst) va ShaklBosqichKalit(kse) ishga 
tushiriladi. ShaklSeansKalitBayt(k,kf), ShaklSeansKalit(Kst) shifral- 
mashtirishlari chiqishida bayt sathida almashtirish massivlari va 
diamatritsaviy qismlardan tarkib topgan seans kaliti massivlari 
shakllantiriladi. Bu massivlar toki k, kf lar o ‘zgarmas b o iib qolar 
ekan, keyingi seanslarda ham foydalanilaveradi. ShaklBosqichKalit- 
(kse) shifralmashtirishi chiqishida boshlangich va har bir bosqich 
uchun shakllantirilgan bosqich kalitlari to‘plami shakllantiriladi.
Elektron kod kitobi (Elektron kod kitobi) m=Ekk va shifr 
bloklami ilaktirish (ShifrBloklami ilaktirish) m=ShBil rejimlariga 
tegishli psevdokod keltirilgan.
Aralash (Holat,Ks), BaytAlmash (Holat,Ba), Qo‘shBosqich- 
Kalit (Holat,Ke), Sur (Holat) oddiy shifralmashtirishlari va 
ShaklSeansKalitBayt(k.kf), ShaklSeansKalit(Kst), ShaklBosqich- 
Kalit (kse) va Qo'shHolat (Holatt, Holat) almashtirishlari keyingi 
bandda keltirilgan.
%


Shifrlash modulining dasturiy-apparatli shaklida funksional 
kalit yangilash jarayonini ShaklSeansKalitBayt(k,kf), ShaklSeans- 
Kalit (К.,), ShaklBosqichKalit(kse) almashtirish jarayonlari bilan 
qo‘shib olib borish maqsadga muvofiqdir. Unda shift protsedurasiga 
ShaklSeansKalitBayt(k,kf), 
ShaklSeansKalit 
(Kst),
ShaklBosqichKalit(kse) natijalarini kiritish nazarda tutilishi lozim. 
Shifrlash protsedurasining psevdokodi quyida keltirilgan:
Shift (int blok soni, byte IV[32], byte kirish [blok soni] [32], 
byte chiqish [blok soni] [32], byte k[32], byte kf [32], byte e) 
begin
byte ke [8, 4], Ks [8, 4],K e[8,4]
Holat [8, 4], Holatn [8, 4] 
if (m=Sh)
ShaklSeansKalitBayt (k, kf)
ShaklSeansKalit (Kst)
ShaklBosqichKalit (kse) 
for blok=l step 1 to blok soni 
Holat=kirish[blok] 
if (m=ShBil) 
if (blok=l)
Holatn=IV
else
Holatn=chiqish[blok-1 ] 
end if
Q o‘shHolat (Holat, Holatn) 
end if
for 
bosqich=l step 1 to e 
Qo‘shBosqichKalit (Holat, Ke)
Aralash (Holat, Ks)
Sur (Holat)
BaytAlmash (Holat, Ba) 
end for
Qo‘shBosqichKalit (Holat, Ke)
Aralash (Holat, Ks)
Chiqish [blok]=Holat 
end for 
else
97


ShaklSeansKalitBayt (к, kf)
ShaklSeansKalit (Kst)
ShaklBosqichKalit (kse) 
forblok=l step 1 to blok soni 
Holat=kirish [blok]
Aralash (Holat, Ks)
Qo‘shBosqichKalit (Holat, Ke) 
for bosqich=l step 1 to e
BaytAlmash (Holat, Ba)
Sur (Holat)
Aralash (Holat, Ks)
Qo‘shBosqichKalit (Holat, Ke) 
end for 
if (m=ShBil) 
if (blok=l)
Holatn=lV
else
Holatn=kirish[blok-1 ] 
end if
Qo‘shHolat (Holat, Holatn) 
end if
chiqish[blok]=Holat 
end for 
end if 
end
Simmetrik shifrlashning barcha tizimlari quyidagi kamchilikl- 
arga ega:
• axborot almashuvchi ikkala subyekt uchun maxfiy kalitni 
uzatish kanalining ishonchliligi va xavfsizligiga qo‘yiladigan 
talablaming qat’iyligi;
• kalitlami yaratish va taqsimlash xizmatiga qo‘yiladigan 
talablaming yuqoriligi.
Sababi, o'zaro aloqaning «har kim - har kim bilan» sxemasida 
««» ta abonent uchun «(«-1)/2 ta kalit talab etiladi, ya’ni kalitlar 
sonining abonentlar soniga bog'liqligi kvadratli. Masalan, «=1000 
abonent uchun talab qilinadigan kalitlar soni «(«-l)/2=499500. Shu 
sababli, foydalanuvchilari yuz milliondan oshib ketgan «Internet»
98


tarm ogida simmetrik shifrlash tizimini qo‘shimcha usul va vosi- 
talarsiz qo‘llashning iloji yo‘q.

Download 10,28 Mb.
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   183




Download 10,28 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Download 10,28 Mb.
Pdf ko'rish