4. Shifrlashning analitik usulini tushuntirib bering.
5. Shifrlashning additiv usuli qanday amalga oshiriladi?
6. Shifrlashning kombinatsiyalangan usulini yoritib bering.
5.2. Simmetrik shifrlash tizimlari
Axborotni himoyalashning aksariyat mexanizmlari asosini
shifrlash tashkil etadi.
Axborotni shifrlash deganda ochiq axborotni
(dastlabki matnni) shifrlangan axborotga o‘zgartirish (shifrlash) va
aksincha, (rasshiffovka qilish) jarayoni tushuniladi. Shifrlash kripto-
tizimining umumlashtirilgan sxemasi 5.8-rasmda keltirilgan.
Jo‘natuvchi
Qabul qiluvchi
Shifrlash kaliti
Shifrlash kaliti
kl
k2
i
Shifrmatn C
^
Xabar M ’
Xabar M
^
i
Rasshifrovka
\
^
qilish D
Himoyalanmagan
5.8-rasm. Shifrlash kriptotizimining umumlashtirilgan sxemasi.
Uzatiluvchi axborot matni M kriptografik o ‘zgartirish
Ей
yordamida shifrlanadi, natijada shifrmatn
c olinadi:
C = E„(M)
bu
yerda
- shifrlash kaliti deb ataluvchi
e
funksiyaning
parametri.-
Shifrlash kaliti yordamida shifrlash natijalarini o‘zgartirish
mumkin. Shifrlash kaliti muayyan foydalanuvchiga yoki foyda-
lanuvchilar guruhiga tegishli va ular uchun yagona bo‘lishi mumkin.
Muayyan kalit yordamida shifrlangan
axborot faqat ushbu kalit
egasi (yoki egalari) tomonidan rasshifrovka qilinishi mumkin.
Axborotni teskari o‘zgartirish quyidagi ko‘rinishga ega:
M'=D<2(C)
d
funksiyasi
e
funksiyaga nisbatan teskari funksiya bo‘lib,
shifr matnni rasshifrovka qiladi. Bu funksiya ham *2 kalit ko‘ri-
83
nishidagi qo'shimcha parametrga ega.
*1
va
* 2
kalitlar bir m a’noli
moslikka ega bo‘lishlari shart. Bu holda rasshifrovka qilingan
a
/'
axborot
м ga ekvivalent bo‘ladi.
*2
kaliti ishonchli bo‘lmasa,
d
funksiya yordamida
m
'=
m
dastlabki matnni olib bo‘lmaydi.
Kriptotizimlaming ikkita sinfi farqlanadi:
- simmetrik kriptotizim (bir kalitli);
- asimmetrik kriptotizim (ikkita kalitli).
Shifrlashning simmetrik kriptotizimida shifrlash va rasshif
rovka qilish uchun bitta kalitning o ‘zi ishlatiladi. Demak,
shifrlash
kalitidan foydalanish huquqiga ega bo‘lgan
har qanday odam
axborotni rasshifrovka qilishi mumkin. Shu sababli, simmetrik krip-
totizimlar maxfiy kalitli kriptotizimlar deb yuritiladi. Ya’ni shifrlash
kalitidan faqat axborot atalgan odamgina foydalana olishi mumkin.
Shifrlashning simmetrik kriptotizimi sxemasi 5.9-rasmda keltirilgan.
Elektron hujjatlami uzatishning konfidensialligini simmetrik
kriptotizim yordamida ta’minlash masalasi shifrlash kaliti konfi
densialligini ta’minlashga keltiriladi. Odatda, shifrlash kaliti m a’lu-
motlar fayli va massividan iborat bo‘ladi va shaxsiy kalit eltuv-
chisidan masalan, disketda yoki smart-kartada saqlanadi.
Shaxsiy
kalit eltuvchisi egasidan boshqa odamlaming foydalanishiga qarshi
choralar ko‘rilishi shart.
Simmetrik shifrlash axborotni "o‘zi uchun", masalan, egasi
yo‘qligida undan ruxsatsiz foydalanishni
oldini olish maqsadida,
shifflashda juda qulay hisoblanadi. Bu tanlangan fayllami arxivli
shifrlash va butun bir mantiqiy yoki fizik disklami shaffof (avto-
matik) shifrlash bo‘lishi mumkin.
Jo'natuvchi
