48-rasm. Mikrometrik chuqurlik o‘lchagichi.
Pishangli (richagli) mikrometr
- korpusi skoba shaklida, ikkita nuqtali
o‘lchash sxemasiga ega bo‘lgan va bitta nuqtasi rezbali juftligi yordami bilan,
ikkinchisi esa milli sanash qurilmasi orqali joriy etiluvchi mikrometrik o‘lchash
vositasidir. Milli sanash qurilmasi korpus chuqurlik ichiga o‘rnatilgan yoki
olinadigan bo‘lishi mumkin o‘lchagichi. (49-rasm). Binobarin pishangli
mikrometrlarda har ikki o‘lchash yuzalari sanash qurilmalari bilan bog‘liq. Bunda
bitta o‘lchash yuzasi (4) mikromurvat (6) uchida joylashgan va uning siljishi
mikrojuftlik shkalasida o‘qiladi, ikkinchi o‘lchash yuzasi esa milli sanash
qurilmasi bilan bog‘liq. Ikkita o‘lchash yuzalari (3 va 4) orasida turgan detal
o‘lchamini aniqlash uchun mikrojuftlik va milli sanash qurilma ko‘rsatishlarining
algebraik yig‘indisi olinadi. Mikrometrik juftlik oldin ko‘rilgan mikrometiga
o‘xshaydi va mikromurvat (6), gayka (8), o‘qi bo‘yicha shkalali band (5) va qiya
yuzasida bo‘linmalari bor baraban (7) dan iborat.
Pishangli mikrometr mikro juftligi konstruksiyasini prinsipial farqi -
o‘lchash kuchini barqarorlashtiruvchi qurilmasi yo‘qligidadir. Uning hojati yo‘q,
90
chunki kuch tutashuvchi milli sanash qurilmasi mexanizmi bilan ta’minlanadi. 150
mm gacha bo‘lgan o‘lchamlar uchun mo‘ljallangan pishangli mikrometrlarning
milli sanash qurilmalari skobaning ichiga o‘rnatiladi. Kattaroq ko‘lamlar uchun
bo‘linmasining qiymati 0,01 mm ga teng soatsimon indikatorlar yoki
bo‘linmalarining qiymati 0,002 mm ga teng bo‘lgan pishang-tishli kallaklar
qo‘llanadi. 49-rasmda ichiga standart pishang-tishli o‘lchash kallagi joylashtirilgan
mikrometr ko‘rsatilgan.
Bu yerda o‘lchash yuzasi (3) ga ega tayoqcha siljiganda, pishang (1) orqali
sektor (12) ga uzatadi; sektor (12) o‘qida mil (10) o‘rnatilgan g‘ildirak bilan
ilashgan. O‘lchash yuzasi 3 ni arretirlash (qaytarish) uchun ekssentrik qurilmasi
xizmat qiladi, tugmacha (9) bosilganda, tayoqcha (9) qaytadi.
Pishangli mikrometr yordami bilan o‘lchaganda o‘lchanayotgan detal (3) va
(4) yuzalar orasida joylanishi va mikrojuftlikda band va baraban chiziqlari bir-
biriga to‘g‘ri keladigan, o‘lchash vositasining o‘lchash yuzasi (3) bilan bog‘langan
mili esa shkala bo‘yicha qiymatni o‘qish imkoniyati.
Undan keyin, 0,01 ga karra o‘lcham qiymati mikrojuftlik bo‘yicha o‘qiladi,
qolgan qismi esa milli sanash qurilmasidan o‘qilgan qiymat, ishorasiga qarab,
mikrojuftlikdan o‘qilgan qiymatga qo‘shiladi yoki undan ayriladi. Pishangli
mikrometrlar 2000 mm gacha bo‘lgan o‘lchamlar ko‘lamini qamraydi.
Mikrojuftlik bo‘linmalarining qiymati 0,01 mm ga teng, milli o‘qish qurilmasi
bo‘linmalarining qiymati 0,002 mm (500 mm gacha bo‘lgan o‘lchamlar uchun)
yoki 0,01 mm (500 mm dan ortiq o‘lchamlar uchun) 25 mm dan ortiq bo‘lgan
barcha pishangli mikrometrlar bitta yoki bir nechta (katta o‘lchamlar ko‘lami
uchun) joriy qiluvchi o‘lchovlar bilan jihozlanadi. Pishangli mikrometrlarni yassi-
parallel uch o‘lchovlar yordamida ham rostlash mumkin.
Richagli mikrometrlar detallarning chiziqli tashqi o‘lchamlarini o‘lchashda,
asosan, detallarning o‘lchamlarini uning haqiqiy kattaligi bilan solishitirsh
maqsadida ishlatiladi. 50-rasmda richagli mikrometrlardan birining umumiy
ko‘rinishi tasvirlangan. Bu mikrometrning texnik xarakteristikalari 3-jadvalda
berilgan. Mikrometrda dastlab o‘lchanayotgan kattalikning nominal o‘lchami
o‘rnatib olinadi, nominal o‘lchamdan og‘ishlar esa indikatordan o‘qib olinadi.
91
49 - rasm. Richagli mikrometr:
a
– sxemasi;
b
– ichiga o‘rnatilgan sanash qurilmasi bilan
jihozlangan mikrometr;
d
– olinadigan sanash qurilmasi bilan jihozlangan pishangli mikrometr.
50-rasm. Richagli mikrometrning umumiy ko‘rinishi.
3 – jadval.
Richagli MP mikrometrining texnik xarakteristikasi
Rusumi
O‘lchash diapazoni,
мм
Xatoligi, мм
МР-100
75-100
±0,0030
|
