Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning

133 
84- va 85-rasmlarda ana shunday suyuqlikli termomterlarning tuzilishi 
ko‘rsatilgan.
84-rasm. Tajribaviy simob termometrlari: 
а
– 
shkalasi solib qo‘yilgan termometr:
1 – 
shihsa rezervuar; 2 – kapillyar; 3 – shkalali 
plastina; 4 – shisha qobiq; 
b
– 
tayoqchasimon termometr
: 1 – rezervuar; 2 
– qalin devorli kapilyar; 3 – kapilyarning 
tashqi sirtidagi shkala.
85-rasm. Texnik shishali termometrlar: 
а
– 
to‘g‘ri shakldagi;
b
 – burchakli
bu yerda
l
– termometr shkalasi graduslari 
o‘rnatilgan ustunning uzunligi; 
t
– nazorat 
qilinayotgan muhitning termometr bilan 
o‘lchangan temperaturai.
Shishali termometrlarning bо‘limlarini qiymati (0,01...10) °C oraliqda bо‘lib, 
termometrning nimaga mо‘ljallanganligi va termometrik suyuqlikning qо‘llanilish 
turi bilan belgilanadi.
Ishlab 
chiqariladigan 
termometrlarning 
asosiy 
qismi 
о‘zining 
konstruksiyasiga kо‘ra ikki guruhga bо‘linadi: 
1) solib qо‘yilgan shkalali termometrlar, ularda shkalali plastinka shisha 
qobiqning ichiga solinib, kapilliyarga mahkamlanadi (84-rasm, 
a
); 
2) tayoqchasimon termometrlar, ulardagi shkala bevosita qalin devorli 
kapillyarning tashqi sirtiga chizilgan bо‘ladi (84-rasm, 
b
). 
Suyuqlikli termometrlar vazifasiga kо‘ra tajribaviy, texnik (ishlab 
chiqarishdagi) va ishchi etalonlar (namunaviy) ga bо‘linadi. Tajribaviy 

134 
termometrlar ilmiy izlanishlarda qо‘llaniladi va tо‘la botirilish bо‘yicha 
darajalanadi. Ularning quyi о‘lchash chegarasi -30 dan 300 °C gacha bо‘lgan 
diapazon ichida, yuqori chegarasi 20 dan 600 °C gacha bо‘lgan diapazon ichida 
yotadi. Bо‘limlarining qiymati 0.1 dan 2 °C gacha bо‘lgan oraliqda yotadi. Xatolik 
chegarasi bо‘lim qiymati va о‘lchash diapazoniga bog‘liq bо‘lib, 0,3 dan 4 °C 
gacha bо‘ladi (bu bо‘lim qiymatini oshirib yuborishi mumkin). 
Texnik termometrlar faqatgina quyi tо‘g‘ri yoki burchak ostida egilgan (90 
yoki 120° burchak ostida, 85-rasm) qismi botirilgan holatda darajalanadi. Ular 
maxsus vazifa (medisina, metrologiya va boshqalar uchun) yoki maxsus texnik 
xarakteristika (titrashga chidamli, elektrkontaktli) ga ega bо‘lishi mumkin. 

Download 8,92 Mb.