156
hodisaga pyezoeffekt deyiladi. Pezoeffekt kvars, turmalin, segnet tuzi, bariy titanat
va shu kabi boshqa moddalar kistallarida kuzatiladi.
F – kuch ta’sirida kristall plastinka yuzalarida paydo bo‘ladigan elektr zaryad:
F
K
Q
P
,
bu yerda
P
K
- pezoelektrik doimiy (
Kl/N
), masalan kvars uchun
P
K
=2,1*10
-12
Kl/N
.
106 – rasm. Pezoelektrik manometr sxemasi.
106-rasmda
pezoelektrik
manometrning
sxemasi
ko‘rsatil-gan.
O‘lchanayotgan bosimni membrana 4
kuchga aylantiradi, bu kuch esa diametri
5mm va qalinligi 1mm bo‘lgan kvars plastinalar 2 ning ustunlarini siqilishga
majbur qiladi. Vujudga kelayotgan Q elektr zaryad chiqishlar 1 orqali katta kirish
qarshiligiga (1013 Om) ega bo‘lgan elektron kuchaytirgich 5 ga uzatiladi.
Zaryadning qiymati o‘lchanayotgan R bosim bilan quyidagicha bog‘langan:
Q=K
P
·S·P
bu yerda, S — membrananing samarali yuzi.
Asbobning inersionalligini kamaytirish uchun kamera 3
ning hajmi
minimallashtiriladi.
100 mPa (1000 kgk/sm
2
) gacha bosimlarni o‘lchashga imkon beruvchi
pezokvarsli manometrlar tez o‘zgaruvchi bosimlarni o‘lchashda keng qo‘llanadi.
Pezoeffektning afzalligi uning inersionsizligidir. Bu asboblar bosimlari tez
o‘zgaradigan jarayonlar (masalan, portlash)ni o‘rganishda juda qulay.
