Nazorat va muhokama uchun savollar:
1.
O‘lchash vositalarning aniqlik klassi nimani ifodalaydi?
2.
O‘lchash asboblarining klassifikatsiyalanishini tushuntirib bering.
3.
O‘lchash asboblarida qo‘llaniladigan shartli belgilar nima uchun qo‘yiladi va
ular nimani ifodalaydi?
4.
Shtangenasboblar, ularning tuzilishi va qo‘llanilishi haqida tushuncha bering.
5.
Mikrometrik o‘lchash asboblari, ularning tuzilishi, qo‘llanilishi va fazalliklari
haqida ma’lumot bering.
6.
O‘lchash kallaklari qanday qurilma hisoblanadi?
7.
Detallarning ichki o‘lchamlarini o‘lchash uchun qo‘llaniladigan o‘lchash
asboblari haqida tushuncha bering.
8.
Optik-mexanikaviy o‘lchash vositalariga nimalar kiradi va ular qanday
o‘lchashlarda qo‘llaniladi?
9.
Massani o‘lchash asboblarining turlarini ayting.
10.
Laboratoriya tarozilari qanday turlarga bo‘linadi?
11.
Temperaturani o‘lchashda qanday shkalalardan foydalaniladi?
12.
Termometrlarning qanday turlari bor?
13.
Temperatura signalizatori nima? U qanday maqsadlarda qo‘llaniladi?
14.
Bosimni o‘lchash asboblari va ularning turlari haqida tushuncha bering.
15.
Sathni o‘lchash asboblarining ishlash prinsipini tushuntiring.
16.
O‘lchash mashinasi deganda nimani tushunasiz?
17.
Elektromexanik analog o‘lchash asboblari haqida tushuncha bering.
225
GLOSSARIY
Metrologiya
– o‘lchashlar haqidagi fan.
Nazariy metrologiya
–
metrologiyaning fundamental asoslarini ishlab
chiqish predmeti bo’lgan sohasidagi metrologiya bo’limi.
Amaliy
metrologiya
–
nazariy
metrologiya
ishlanmalarini
va
qonunlashtiruvchi metrologiya qoidalarini amaliy qo’llanish masalalari bilan
shug’ullanuvchi metrologiya bo’limi.
Qonunlashtiruvchi metrologiya
– metrologiya bo’yicha milliy idora
faoliyatiga qarashli va birliklar, o’lchash usullari, o’lchash vositalari va o’lchash
laboratoriyalariga davlat talablarini o’z ichiga olgan metrologiya qismi.
Apriop
– lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, “
apriori – oldin keluvchi,
dastlabki”
degan ma’noni bildiradi.
O‘lchash
- o‘lchanadigan kattalik fizikaviy tajriba, ya‘ni eksperiment
yordamida, xuddi shu turdagi, birlik sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro
solishtiriladigan jarayon.
O‘lchash jarayoni
– bu solishtirish eksperimentini o‘tkazish jarayonidir
(solishtirish qanday usulda bo‘lmasin).
O‘lchash usuli
– bu fizik eksperimentning aniq, ma’lum struktura, o‘lchash
vositalari va eksperiment o‘tkazishning aniq yo‘li, algoritmi yordamida bajarilish,
amalga oshirilish usulidir.
O‘lchash natijasi
– o‘lchanayotgan kattalikning son qiymatini o‘lchash
birligiga ko‘paytmasi tariqasida ifodalanishi.
Laboratoriyaviy о‘lchash
- aniq bо‘ladi va о‘lchashning xatoligi aniqlanadi
hamda hisobga olinadi. Bu о‘lchash ilmiy-tadqiqot ishlarida qо‘llaniladi.
Texnik о‘lchash -
bu о‘lchashda asbob xatosini aniqlamaydi, ammo asboblar
tasdiqlangan xatolik chegarasida ishlatiladi. Ishlab chiqarish sharoitida xom ashyo
va tayyor mahsulotlarning kо‘rsatkichlari texnik о‘lchash yordamida aniqlanadi.
Bir karrali о‘lchash
- bir marotaba bajarilgan о‘lchash.
Kо‘p karrali о‘lchash
- bir karrali о‘lchashning «
n
» barobar takrorlanishi.
Statik о‘lchash
- о‘lchash vaqti davomida kattalik о‘zgarmaydi deb qabul
qilingan kattalikni о‘lchash.
|
