Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Download 7,28 Mb. Pdf ko'rish
bet	268/436
Sana	01.02.2024
Hajmi	7,28 Mb.
	#149752

1 ... 264 265 266 267 268 269 270 271 ... 436

Bog'liq
farmatsevtik texnologiya

24-rasm. Salnikov filtri.
1,2-qopqoq; 3-rama; 4-strelka; 5-shtutser; 6-shpilka; 7-shtutser; 8-gayka.
Kimyoviy sterillash
Kimyoviy sterilizatsiya mikrofloraga kimyoviy moddalarni ta’sir ettirish yo’li bilan olib
boriladi. Moddalar mikroorganizmlarni o’ldiradi, ya’ni bakteritsid ta’sir ko’rsatadi. Bunday
kimyoviy moddalar antiseptiklar deb ataladi. Boshqa moddalar mikroorganizmlarni o’ldirmaydi,
lekin keyingi rivojlanishni to’xtatib qo’yadi. Bunday moddalar konservantlar deyiladi. Hozir
tibbiyot amaliyotida antiseptik va konservant moddalardan yetarli darajada foydalanilmoqda.
Dorilar uchun qo’llaniladigan antiseptiklarning salbiy ta’siri bo’lmasligi kerak. Masalan:
simob dixlorid kuchli antiseptik bo’lishiga qaramay, uni bu maqsadda ishlatib bo’lmaydi. Dorilar
tarkibida antiseptik sifatida ishlatiladigan moddalar organizmga noxush ta’sir ko’rsatmasagina,
ularni konservant sifatida qo’llash mumkin. Dori tarkibida konservantlar qo’llanilishi, birinchidan,
mikroorganizmlar ko’payishini to’xtatsa, ikkinchidan, dori preparati ochilganda unga tashqaridan
mikroorganizm tushib, ko’payish xavfini kamaytiradi.
Farmatsevtika amaliyotida konservantlar sifatida quyidagi moddalar ishlatiladi:
Nipagin — paraoksibenzol kislotaning metil efiri. Oq kristall kukun, suvda oz eriydi, spirtda
esa eriydi. 0,05% gacha bu konservant zararsiz hisoblanadi. 0,25% konsentratsiyada ham
ishlatiladi. Bakteritsid ta’siri fenoldan 2,6 marta yuqori.
Nipazol — paraoksibenzol kislotaning propil efiri, suvda 0,05% da eriydi. Bakteritsid ta’siri
fenoldan 15 marta yuqori. 0,03% li eritmasi qiyin eriydigan bo’lgani uchun 0,07% eritma holida
foydalaniladi. Bu aralashma 7 qism nipagindan va 3 qism nipazoldan tashqil topgan bo’lib,
ishonchli konservant hisoblanadi. Bu suyuqlik erituvchi sifatida dorilarni tayyorlashda, moddalarni
in’yeksiyalashda, qizdirilganda faolligi yo’qolib ketadigan moddalardan in’yeksion eritmalar
tayyorlashda qo’llaniladi. Xlorbutanolgidrat — (xloreton) rangsiz kristall, kamfora hidiga ega, 200
g suvda eriydi. Spirtda oson eriydi. 0,5% gacha konsentratsiyada ishlatiladi. Trikrezol —
metilfenol, yuqori bakteritsid xususiyatga ega, juda past 0,3% gacha konsentratsiyada
foydalaniladi. Fenol — 0,5% gacha konsentratsiyada qo’llaniladi. Feniletil spirti chet ellarda ko’p

ishlatiladi, 0,3% li eritmasi ko’z tomchilarini konservantlashda tavsiya etiladi. Sefirol turidagi
preparatlar: yuqori molekulali birikmalarni, to’rtlamchi ammoniy asosiga xos tuzlari: sefirol
(miristil — dimetil — benzilammoniy)- klaurin dimetilbenzilammoniy (xloridbenzalkoniy) ham
qo’llaniladi. Ikkala preparat ishqoriy reaksiyali rangsiz suyuqlik. Patogen mikroorganizmlarga
bakteriostatik va bakteritsid ta’sir ko’rsatadi. Ginekologiyada (0,5-1%li), xirurgiyada (0,1-0,5%),
qo’lni yuvish uchun (1%) eritmasi va asboblarni zararsizlantirishda ishlatiladi. 1:10000 eritmada
dori moddalar eritmasi tarkibida konservant sifatida foydalaniladi.
Konservantlardan yana spirt, glitserin, suvli ajratmalar tarkibida, xloroform, xloformli suv
(ekstraktlar ishlab chiqarishda), salitsil kislota (0,1%) qo’llaniladi. Konservantlar issiqlikka
chidamsiz dori moddalardan in’yeksion eritma tayyorlashda ishlatiladi. Bu moddalar qo’shilishida
albatta ularni ishlatish usullari va sharoitlari hisobga olinishi shart. Shunga ko’ra faqat shifokor
ko’rsatmasi bilan bajariladi.
Buning uchun signaturada konservantning olinish miqdori va qo’llanishi ko’rsatilishi kerak.
Ba’zi dorivor moddalar o’z-o’ziga bakteriostatik ta’sir ko’rsatadi, shu sababli ularga konservantlar
qo’shilmaydi. Masalan — geksametilentetramin eritmasi, aminazin eritmalari.

Download 7,28 Mb.

1 ... 264 265 266 267 268 269 270 271 ... 436

Download 7,28 Mb.

Pdf ko'rish