Şəkil 2.23. Qaz dielektriklərin Volt-Amper xarakteristikası Bu xarakteristika göstərir ki, qaz dielektrikdə cərəyan
verilən gərginliklə mütənasib olaraq zəif elektrik sahəsi
I (A) Gərginlik U (V)
70
zonasında artır (I zona). Bu zonada cərəyanın gərginlikdən asılı
dəyişməsi Om qanununa uyğun olur.
Cərəyanla gərginlik arasındakı mütənasiblik gərginliyin
sonrakı artırılmasında pozulur (II zona). Bu zonada keçiricilik
cərəyanı gərginlikdən asılı olmur. Burada qazın yüklənmiş
hissəciklərində enerji toplanması baş verir.
Gərginliyin
sonrakı
yüksəldilməsi
yüklənmiş
hissəciklərin sürətinin artmasına səbəb olur. Elektron və ionlar
özlərinin topladıqları enerjilərin bir hissəsini qazın neytral
hissəciklərinə verir, elektronlar öz atomlarından ayrılırlar (III
zona). Bu proses zərbə ionizasiyası adlanır. Zərbə ionizasiyası
zonasının davam etməsi verilən qazın deşilməsi ilə nəticələnir.
Zərbə ionizasiyası zonasında qazın xüsusi müqaviməti (
V )
azalır və dielektrik itki bucağı (
tg
) yüksəlir.
Voltamper xarakteristikası göstərir ki, qazşəkilli
dielektriklər zərbə ionziyası baş verən zonaya (gərginliyə)
qədər hissədə istifadə oluna bilər. Bu halda, qaz ən yaxşı
dielektrik hesab olunur, belə ki, bu zaman qaz (hava) üçün
V
10
20
Om.sm tg
10
6
;
E d
30...32
kV /
sm olur.
Qazşəkilli dielektrikin eyni cinsli zonada deşilməsi Paşen
formula ilə ifadə olunur:
U d
A
P
h , ( 2.13)
Burada A - mütənasiblik əmsalı; P və h - qazın təzyiqi və
deşilmə baş verən qaz dielektrik qatının qalınlığıdır.
71
Süni qazşəkilli dielektriklərə freon və eleqaz aiddir. Bu
qazlar havaya nisbətən daha yüksək elektrik möhkəmliyinə
malikdir. Belə ki, freon üçün
Ed
72
kV /
sm və eleqaz üçün
Ed
76
kV /
sm -dir (hava üçün isə
Ed
32
kV /
sm- dir). Bu
qazşəkilli dielektriklərin dəyəri baha olduğundan məhdud
tətbiq olunur.
