See discussions, stats, and author profiles for this publication at

85 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 3.1 
Misin xüsusi müqavimətinin temperaturdan asılılıq qrafiki 
Metallardan istilik ötürülməsində də onların elektrik 
keçiriciliyini müəyyən edən həmin sərbəst elektronlar əsas rol 
oynayır. Buna görə də, metalın elektrik keçiriciliyi nə qədər 
çox olarsa bir o qədər istilik keçiriciliyi də artıq olur. Bununla 
əlaqədar olaraq, temperatur artdıqca xüsusi istilik keçiriciliyi 
də azalır, uyğun olaraq xüsusi elektrik keçiriciliyi də azalır. 
Nəticədə,
o
u


nisbəti də artmalıdır. Bu proses riyazi olaraq 
Videman-Frans-Lorens qanunu ilə ifadə edilir 


o
o
u
L


(3.5)
Burada T - mütləq temperatur; L
o 
- lorens ədədidir: 
t °S 
ρ (Om.m)
 
0.1 
0
2 
 0.2 
0.3 
0.4 
0.5 
400 
800 
1200 
1600 
1800 

86 
2
2
2
.
3
.
e
k
L
o


(3.6)
K - Bolsman sabiti,
K 

1,38 

10

23 
Cl 
/ 
K 
e
- elektronun yükü
e 
=1,6 . 10
-19 
Kl 
Bu halda, 
8
10
.
45
,
2


o
L
 V 
2 
/ 
K 
2 
olacaqdır. (3.7)
İki müxtəlif metal keçiricini və ya yarımkeçiricini bir-
birinə toxundurduqda onlarda kontakt potensiallar fərqi yaranır. 
Bu potensiallar fərqinin yaranmasının səbəbi həmin müxtəlif 
metalların elektronlarının çıxış işlərinin fərqli olmasıdır. 
Metalların elektron nəzəriyyəsinə görə A və B metalları 
arasındakı kontakt potensiallar fərqi aşağıdakı kimi olacaqdır: 
B
A
A
B
AB
n
n
n
e
kT
U
U
U
.



(3.8)
Burada U
A
və U
B
- toxundurulan metalların potensialları; 
k və e - Bolsman sabiti və elektronun yükü;
T - mütləq temperatur. 
Əgər birləşmə (lehim) yerlərinin temperaturları bərabər 
olarsa bu halda qapalı dövrədə potensiallar fərqi sıfıra bərabər 
olur. Əgər bu lehim yerlərinin temperaturları T
1
vəT
2
olarsa 
birləşmə yerlərnin arasında termoelektrik hərəkət qüvvəsi 
yaranır. 
Beləliklə, termo e.h.q. aşağıdakı kimi olacaqdır. 
U 

C

T
1

T
2 

(3.9) 
Burada C - verilən metal cütləri üçün sabit əmsaldır. 

87 
Müxtəlif metal ərintilərdən hazırlanan termocütlərdən 
istifadə edilir. Belə termocütlərə xromel-alyumel, xromelkopel, 
mis-konstantan, dəmir-konstantan, mis-kopel və s. aiddir. 
Keçiricilərin 
mexaniki 
xarakteristikalarına 
dartılmada 
möhkəmlik həddi və nisbi uzanma, yumşaqlıq, bərklik və s. aid 
olub metalların mexaniki və termiki emalından asılıdır.

Download 4,11 Mb.