Metalların adları Metalların ərimə temperaturu, 0 S Metalların xüsusi müqaviməti, mkOmm Gümüş
961
0,016
Mis
1083
0,017
Qızıl
1063
0,024
Almünium
653
0,028
Volfram
3380
0,0055
85
Şəkil 3.1 Misin xüsusi müqavimətinin temperaturdan asılılıq qrafiki Metallardan istilik ötürülməsində də onların elektrik
keçiriciliyini müəyyən edən həmin sərbəst elektronlar əsas rol
oynayır. Buna görə də, metalın elektrik keçiriciliyi nə qədər
çox olarsa bir o qədər istilik keçiriciliyi də artıq olur. Bununla
əlaqədar olaraq, temperatur artdıqca xüsusi istilik keçiriciliyi
də azalır, uyğun olaraq xüsusi elektrik keçiriciliyi də azalır.
Nəticədə,
o u
nisbəti də artmalıdır. Bu proses riyazi olaraq
Videman-Frans-Lorens qanunu ilə ifadə edilir
o o u L
(3.5)
Burada T - mütləq temperatur; L
o
- lorens ədədidir:
t °S ρ (Om.m) 0.1 0 2
0.2 0.3 0.4 0.5 400 800 1200 1600 1800
86
2
2
2
.
3
.
e k L o
(3.6)
K - Bolsman sabiti,
K
1,38
10
23
Cl /
K e - elektronun yükü
e =1,6 . 10
-19
Kl Bu halda,
8
10
.
45
,
2
o L V 2
/
K 2
olacaqdır. (3.7)
İki müxtəlif metal keçiricini və ya yarımkeçiricini bir-
birinə toxundurduqda onlarda kontakt potensiallar fərqi yaranır.
Bu potensiallar fərqinin yaranmasının səbəbi həmin müxtəlif
metalların elektronlarının çıxış işlərinin fərqli olmasıdır.
Metalların elektron nəzəriyyəsinə görə A və B metalları
arasındakı kontakt potensiallar fərqi aşağıdakı kimi olacaqdır:
B A A B AB n n n e kT U U U .
(3.8)
Burada U
A
və U
B
- toxundurulan metalların potensialları;
k və e - Bolsman sabiti və elektronun yükü;
T - mütləq temperatur.
Əgər birləşmə (lehim) yerlərinin temperaturları bərabər
olarsa bu halda qapalı dövrədə potensiallar fərqi sıfıra bərabər
olur. Əgər bu lehim yerlərinin temperaturları T
1
vəT
2
olarsa
birləşmə yerlərnin arasında termoelektrik hərəkət qüvvəsi
yaranır.
Beləliklə, termo e.h.q. aşağıdakı kimi olacaqdır.
U
C
T 1
T 2
(3.9)
Burada C - verilən metal cütləri üçün sabit əmsaldır.
87
Müxtəlif metal ərintilərdən hazırlanan termocütlərdən
istifadə edilir. Belə termocütlərə xromel-alyumel, xromelkopel,
mis-konstantan, dəmir-konstantan, mis-kopel və s. aiddir.
Keçiricilərin
mexaniki
xarakteristikalarına
dartılmada
möhkəmlik həddi və nisbi uzanma, yumşaqlıq, bərklik və s. aid
olub metalların mexaniki və termiki emalından asılıdır.
