B= (1.8)
bu yerda, m-namuna massasi, T,T lar radiatsiya ta’siridan oldin va keyingi o’tkazuvchanligi
B()=f() bog’lanish maddaning umumiy yutilishi o’zgarishini ifodalaydi. Xususan radiatsiya ta’siri yo’nalishida yengil shishalar og’ir shishalarga nisbatan ko’proq qorayadi. Yorug’lik o’tkazuvchanligi termik isitish natijasida tiklanadi. Shaffoflik darajasi temperaturaga va isitish vaqtiga bog’liq bo’ladi.
Radiatsion qorayishga asosan yutilishning tanlanishi emas balki, kuchsiz spektral bog’lanish xarakterlidir. Ko’p qorayishi asosan qisqa to’lqin sahoda namoyon bo’ladi. Infraqizil sohada sezilmaydi. Radiatsion qorayishni termik ta’sirdan farqlash kerak. Termik ishlov berilganda kuyish temperatura sohasida ba’zi shishalarda yutilish spektri o’zgarmay qoladi, ba’zilarida ultrabinafsha va ko’rinish sohasida o’tkazuvchanlik kamayadi.
Turli shishalarning yutilish spektrini taxlil qilish shuni ko’rsatadiki ikkala ta’sirda ham o’tkazuvchanlik kamayadi. Uzun to’lqin tomon siljiydi. Shuningdek mavjud kristall zarrachalarning soni va o’lchami ortadi. Yuqori temperaturali ishlov berishda ham kvars shishalarda ham uzun to’lqin tomon siljishini ko’rish mumkin. Uzun to’lqin tomon siljish shishaning qorayish darajasiga bog’liq bo’ladi.
Issiqlik ta’siridan farqli radiatsiya ta’siri shishaning kristallanish hususiyatiga ta’sir etadi.
Radiatsion nuqson hosil bo’lish kinetikasiga qarab shishaning issiqlik o’tmishini aniqlash mumkin.
Sanoatda qo’llaniladigan ko’p komponentali optik shishalarning radiatsion optik turg’unligini tekshirish shuni ko’rsatadiki, uzoq vaqt issiqlik ta’sirida ishlov berish natijasida turg’unligining ortishi yoki kamayishi shisha strukturasining o’zgarishiga bog’liq bo’lib hamda radiatsion effektlarga ham bog’liq bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda strukturada mavjud bo’lgan tugunlararo nuqson ya’ni Me ion tipidagi nuqsonlarga bog’liq bo’ladi. Bu nuqsonlar radiatsiya ta’sirida yaqinida joylashgan erkin elektronlarni yoki teshiklarni ushlab qolishi mumkin.
Issiqlik ishlov berish vaqtida hususiy nuqsonlar soni ortadi va radiotsion optik turg’unligi kamayadi. Shunday qilib radiotsion qorayish radiotsion nuqson hosil bo’lish va issiqlik o’tishi bilan bog’liq bo’lib berilgan temperaturada hosil bo’layotgan nuqsonlarning mavjud nuqsonlar bilan o’zaro ta’siri yig’indisi natijasidadir.
Radiatsion ranglanish ko’pgina nokristall jismlarda o’rganilgan. Radiatsion ranglanish bilan radiatsion chidamligining bog’liqligi ham o’rganilgan.
Rentgen nurlari va nurlari ta’sirida shishalarda hosil bo’ladigan ranglanish markazlari ma’lumotlar ko’pgina ishlarda mavjud.
Radiatsion ranglanish deganda tanlab yutish jarayoni tushiniladi. Ultrabinafsha sohada, ko’rish sohasida yoki yaqin infra qizil sohasida radiatsion ranglanish hodisasi ro’y beradi. O’lchash kattaligi sifatida nurlantirilgan va nurlantirilmagan shishalarning optik zichliklari farqi olinadi.
D=D-D (1.9)
D=f() bog’lanish ranglanish markazlari bilan bog’liq bo’lib bu markazlar soniga qarab optik spektrda qo’shimcha yutilish sohalarini hosil qiladi. Umumiy holda radiatsion ranglanishni quyidagi tasavvurlarga asosan izohlash mumkin:
Ba’zi hollarda yutilish chiziqlarining spektral holatini energiya birliklarda ham ifodalash mumkin
D~f(E) ev (1.10)
bu holda
| 