uzunligi bo‘yi eni bo‘yi eni 1 150
30
2 150
60
3 150
100
Soyaning o‘lchami nimalarga bog‘liq?
Jism yorug‘lik manbaiga yaqin bo‘lsa, uning soyasi kattaroq bo‘ladi.
Agar yorug‘lik manbai jismdan uzoqlashtirilsa, jismning soyasi kichik
bo‘ladi.
Fonar yordamida yumshoq o
‘
yinchoqning turli tomonlaridan yorug
‘
lik
tushirib, o
‘
yinchoq soyasini hosil qiling. Nimalarni kuzatdingiz? Soya qanday
o
‘
zgardi?
108 43-MAVZU TOVUSH VA UNI KUCHAYTIRISH Kalit so‘zlar: tovush,
kuchaytirgich,
tebranish, aks-sado
1. Qo‘ng‘iroq nima?
2. Undan qayerlarda foydalaniladi?
Tovush manbaiga yaqin bo‘lsangiz, tovush baland, manbadan
uzoqda bo‘lsangiz, tovush past eshitiladi.
Maktab va xonadonlardagi qo‘ng‘iroqlar baland
tovush chiqaradi. Havoning tebranishidan
tovush hosil bo‘ladi. Tovush manbaidan tarqa-
layotgan tovush havo orqali quloqlarga yetib
keladi va quloq pardasini tebratadi. Natijada
odamlar va hayvonlar tovushlarni eshitadi.
Tez tibbiy yordam yoki o‘t o‘chirish mashinalari
yaqinlashganda va uzoqlashganda sirena
tovushi o‘zgarishini sezganmisiz?
109 1. Qayerlarda aks-sadoga duch kelish mumkin?
2. Tovushlarni kuchaytiradigan qanday musiqiy asboblarni bilasiz?
Aks-sado – bu jismlardan orqaga qaytib keladigan tovush. Ko‘rsha-
palaklar qorong‘ilikda tovush chiqarib, qaytgan aks-sado yordamida
to‘siqlarga urilmasdan uchadi. Kitlar va delfinlar ham suv ostida
aks-sado yordamida o‘ljasini topadi, o‘zaro muloqot qiladi.
Futbol o‘yinlarida, yo‘l harakati qoidalari buzilganda nima uchun
hushtakdan foydaniladi?
Bayram va to‘ylarda karnay-surnay sadolari
uzoqdan ham eshitiladi. Bunga sabab karnay
va surnaylar tovushni
kuchaytiradi. Mashina bilan yo‘lovchi orasidagi masofa qisqa va uzoq
bo‘lganda tovush qanday eshitiladi?
110 Pufak – 1 ta
Kichik tirqishli
voronkalar – 2 ta
Skotch – 1 ta o‘ram (eni
1-2 cm)
Ingichka egiluvchan
plastik yoki rezina nay –
60 cm (1 ta)
Qaychi
