Shartli belgilar




Download 36,7 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/57
Sana03.01.2024
Hajmi36,7 Mb.
#129745
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   57
Bog'liq
tabiiy fanlar 3 uzb 2022-

130
52-MAVZU
JISMLARNING O‘ZARO TA’SIRI
Kalit so‘zlar: 
ishqalanish kuchi, egilish, 
bukilish, cho‘zilish, 
qisqarish, shakl o‘zgarishi
1. Tirik organizmlar hayotida kuchning 
ahamiyatini bilasizmi?
2. Jonsiz jismlar qanday ta’sirlar orqali 
harakatlanadi?
Plastmassa chizg‘ichni parta chetiga qo‘yib eging va qo‘yib 
yuboring. 
Plastilinni parta ustida kuch bilan bosing va qo‘yib yuboring.
Nimani kuzatdingiz? 
Atrofimizdagi jismlarning tinch yoki harakat qilayotganini kuzatish
mumkin. Masalan, futbol maydonida tinch turgan koptok o‘z-o‘zidan 
harakatlanmaydi. Agar uni tepib yuborsak, harakatga keladi. Jismning 
harakatga kelishi uchun unga tashqi ta’sir zarur.
Dumalab ketayotgan koptok ma’lum vaqt harakatlanib, so‘ng 
to‘xtab qoladi. Bunga sabab koptokka maysalar tiraladi, ya’ni ishqa-
lanish kuchi paydo bo‘ladi. Natijada koptokning harakati sekinlashadi 
va to‘xtab qoladi.
Tashqi kuch ta’sirida jismni cho‘zish, egish, bukish orqali uning 
shaklini o‘zgartirish mumkin. Ba’zi jismlar tashqi ta’sir to‘xtagandan 
so‘ng, dastlabki holatiga qaytadi. Masalan, cho‘zilgan rezina ip,
prujina kabilar. 

131
Rasmlarda tasvirlangan jismlarning qaysilari dastlabki holatiga qay-
tadi, qaysilari qaytmaydi?
1. Tirik baliqni qo‘lda ushlab tura olasizmi?
2. Jismlarning bir-biriga ishqalanishi foydalimi yoki zararli?

132
53-MAVZU
ISHQALANISH KUCHINING
HARAKATGA TA’SIRI
AMALIY MASHG‘ULOT
Kalit so‘zlar: 
diametr, uzunlik, 
silliq yuza, 
ishqalanish
1. Harakatlanish paytida muvozanatni 
ushlashning ahamiyatini bilasizmi?
2. Muz ustida va asfalt yo‘lakda hara-
katlanishni solishtiring.
Gilamcha
To‘g‘ri to‘rtburchak 
shaklida 40 x 50 
o‘lchamdagi silliq taxta
Arqon – 3 metr
Diametri 4–5 сm, 
uzunligi 40–50 cm 
bo‘lgan yog‘och 
g‘o‘lachalar 8–10 ta

Download 36,7 Mb.
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   57




Download 36,7 Mb.
Pdf ko'rish