|
) Xarlouning maymunlar bilan tadqiqotlari
|
| bet | 3/5 | | Sana | 09.10.2024 | | Hajmi | 37,47 Kb. | | #274254 |
Bog'liq labara toriya ishi 2 ilmira
Amerikalik psixolog Garri Xarlou 20-asr oʻrtalarida maymunlar bilan tajriba oʻtkazgan Onaning ta'siri va yosh primatlarning rivojlanishiga teginish mavzusidagi tajribalar bog'lanish va ijtimoiy rivojlanishni tushunishga sezilarli ta'sir ko'rsatdi.
Eng mashhur tajriba seriyalaridan birida Xarlou yosh maymunlar uchun ikki turdagi "sun'iy onalar" ni ishlab chiqdi. Bir "ona" simdan yasalgan va oziqlantiruvchi shisha bilan jihozlangan, ikkinchisi yumshoq trikotaj bilan qoplangan, lekin ovqat taklif qilmadi.
Ko'pchilik uchun kutilmaganda maymunlar yumshoq "ona" ni afzal ko'rdilar, u bilan ko'p vaqtlarini o'tkazdilar va oziq-ovqat etishmasligiga qaramay, stressli vaziyatlarda unga murojaat qildilar. Maymunlar "sim ona" dan oziq-ovqat oldilar, ammo ovqatlantirilgandan so'ng darhol "yumshoq ona" ga qaytdilar.
Xarlouning tajribalari qo'shimchalarni shakllantirish jarayonida qulaylik, jismoniy aloqa va shartsiz sevgi muhimligini yoritib beradi. Ular oziq-ovqat va parvarish bolaning sog'lom rivojlanishi uchun yagona muhim omil emasligini ta'kidladilar. Ijtimoiy va hissiy qulaylik ham muhim ahamiyatga ega.
Biroq, Xarlouning ishi maymunlarga nisbatan shafqatsizligi va axloqiy qoidabuzarliklari uchun jiddiy tanqidlarga sabab bo'ldi. Hayvonlar ustida tajriba o'tkazish etikasiga oid savollar, ayniqsa jismoniy yoki hissiy stress bilan bog'liq savollar ilmiy hamjamiyatda qizg'in muhokama qilinвш. Boshqa tomondan, biz savol berishimiz kerak: "Bunday murosaga kelmasdan, muhim kashfiyot qilish mumkinmi?" Albatta, aniq javob berish juda qiyin, ammo bu tadqiqotlarning ahamiyatini e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi.
6) «Jon/Joan» eksperimenti
Janet Reimer 1965 yil 22 avgustda Bryus va Brayanning ya’ni egizaklarning onasi bo'ldi. Ular sog'lom tug'ilishdi va yetti oygacha yaxshi rivojlanishdi. Keyin ularga fimoz tashxisi qo'yildi. Reymerlarga o'z muammolarini sunnat bilan hal qilish kerakligi aytildi Jarayon oddiy va murakkab emas edi, shuning uchun hech kim biror narsa noto'g'ri ketishini tasavvur qila olmasdi.
Operatsiya vaqtida doctor oddiy skalpel o‘rniga elektr kuydiruvchi apparatdan foydalangan. Ammo u yaxshi ishlamay qolgan va natijada Bryusning jinsiy a’zosi shikastlangan. Brayan operatsiya qilinmagan va bir muncha vaqt o'tgach, uning fimozi davolanmasdan o'tib ketgan.
Money (vrach-seksolog) chaqaloqni tekshirganda, u umidsizlikka uchragan degan xulosaga keldi: Bryusni geteroseksual aloqada bo'lishi mumkin bo'lgan erkak qilib tarbiyalashning yagona yo'li uni ayol sifatida tarbiyalash edi. Buning uchun esa uni ayol qilish kerak edi. Shifokor bolaning jinsini operatsiya yo'li bilan tuzatishda o'z yordamini taklif qildi. Uning ota-onasi rozi bo'lishdi. Keyin Bryus Reymer Brenda Reimerga aylandi. 1967 yilda, ikkinchi tug'ilgan kunidan sal oldin, u kastratsiyani boshdan kechirdi. Jon Money Reymerlarni ogohlantirdi: ular hech qanday holatda Brenda yoki uning egizak akasi Brayanni amalga oshirilgan operatsiyalar haqida xabardor qilmasliklari kerak. Reymerlar, shuningdek, Brenda buyurgan gormon terapiyasi uchun retseptlarni to'ldirish uchun muntazam ravishda shifokorga murojaat qilishlari kerak edi. Bu uning tanasi ayol tanasi kabi bo'lishi uchun kerak edi.
Brenda Reymer haqiqiy "erkakshoda" bo'lib o'sdi: u jang qilishni, daraxtlarga chiqishni yaxshi ko'rardi va qo'g'irchoqlar bilan o'ynashdan ko'ra ko'chani afzal ko'rardi. Uning do'stlari yo'q edi va Brayan singlisidan xijolat tortar va uni o'z do’stlari bilan o'ynashga taklif qilmas edi. Maktabda qizni g'alati kiyimlari, o’g’il bolacha yurishi va xatti-harakati uchun masxara qilishdi. Uning o'zi ota-onasiga o'zini o'g'il boladek his qilishini tez-tez aytib turardi.
1980 yilda, egizaklar 15 yoshga to'lganida, Ron bolalarni muzqaymoqxonaga olib borib, hamma narsani tan oldi. "To'satdan hammasi mantiqiy bo'ldi, - deb eslaydi Reymer, - va men kimligimni va nima ekanligimni angladim." Devid - bu ism "Brenda" o'rnini egalladi - o'z yaqinlaridan bolaligida u bilan muloqot qilishni so'radi. U yana gormonal dori-darmonlarni qabul qila boshladi. U do'sti Jeyn Fonteynga uylandi va uchta farzandni asrab oldi. Reymer oddiy hayot kechira boshladi. U tez-tez xotiniga o'zining yetishmovchiligidan shikoyat qilar va keyin nima qilishni tushunmasdi. Shumdan keyin, 2004 yil 5 may kuni ertalab Devid o'z joniga qasd qildi.
|
| |
