176
6.4. Masofaviy ta’limda CMC (Content management system)
tizimining asosiy funksional masalalari.
Cms (Content management systems – kontentni boshqaruv tizimlari)
Tayanch tushunchalar
Xaker – maxfiy axborotlarni ruxsatsiz olish va ularni virus bilan
zararlash maqsadida yopiq axborot tizimlari, ma’lumotlar banki kabi
tarmoqlar himoya tizimini buzib kiradigan kompyuter dasturchisi.
177
Tayanch tushunchalar
Shablon – mazmuni (matn, rasm, multimedia va b.) sayt tizimi
mexanizmi tomonidan tо‘ldiriladigan, о‘ziga xos dizayn va tuzilmaga ega
HTML teglar tо‘plamidan iborat sahifa.
Internet
Sо‘nggi yillarda Internet omma hayotiga shunchalik jadal ta’sir
kо‘rsatmoqdaki, bu bilan u nafaqat inson hayotining muhim qismiga
aylanmoqda, balki biznes loyihalar rivojlanishida hal qiluvchi omil
vazifasini ham о‘tamoqda.
178
Internet kompaniyalarga о‘z bizneslarini yuritish va rivojlantirishda
katta yordam berish bilan birga bu jarayonlarda asosiy rol о‘ynamoqda,
shuningdek, u barcha insonlar uchun tengi yо‘q aloqa vositasi hamdir.
Internet virtual axborot makoni bо‘lib, bu makon millionlab veb-
saytlardan iborat.
Siz ham о‘z saytingizni yaratib, ushbu makonning bir qismiga
aylanishingiz mumkin.
179
CMSdan foydalanish kо‘nikmalariga ega bо‘lsangiz kifoya.
Professional yoki tajribali dasturchi bо‘lishingiz yoki g‘oyangizni
amalga oshirish uchun dizayner, dasturchi mutaxassislar jamoasini
yollashingiz shart emas!
Buni bilasizmi?
CMS deganda nimani tushunasiz?
Sizningcha, CMS nima uchun kerak?
CMS qanday imkoniyatlarga ega?
CMS platformalarini tanlashda nimalarga e’tibor berish lozim?
180
Diqqat
CMS (Content Management System – kontentni boshqaruv tizimi) –
tayyor shablonli tuzilmalar, ma’lumotlarni kiritish va dizayn ishlariga
mо‘ljallangan funksiyalar tо‘plamidan iborat platforma.
CMS imkoniyatlari
saytlarni yaratish va о‘zgartirish;
saytda yangi sahifalar yaratish;
mahsulotlar katalogini о‘zgartirish;
buyurtma berish va b.
181
CMS imkoniyatlari
CMS dasturlash tillaridan bexabar foydalanuvchiga ham sayt yaratish
va uni boshqarish imkonini bera oladi.
CMSning afzalliklari:
182
Sayt bilan ishlash jarayonining soddaligi va qulayligi
CMS boshqaruv tizimi har qanday foydalanuvchiga resurlar ustida
tо‘-liq ish olib borish imkonini beradi. Bunda sayt strukturasini ishlab
chiqish va dasturlash bо‘yicha texnik bilim yoki ilg‘or kо‘nikmalar talab
etilmaydi.
Qisqa vaqt ichida, yuqori tezlikda sayt yaratish imkoniyati
CMS ish jarayonining kо‘plab qismini avtomatlashtirgani sababli
sayt va uning alohida qismlarini yaratishda vaqt sezilarli tejaladi .
Ortiqcha qiyinchiliklarsiz chiroyli dizayn yaratish imkoniyati
Tizim boshqaruvi sayt dizayni ustida ishlash va uning tarkibini
yaxshilash, yangi elementlarni qо‘shish va boshqarish imkonini beradi.
183
Kо‘p funksionallik
Zamonaviy boshqaruv tizimi murakkab kо‘p blokli tuzilmaga ega
bо‘lib, kо‘proq konstruktorga о‘xshab ketadi.
Bunday universal, moslashuvchan konstruksiya foydalanuvchiga
takrorlanmas, о‘ziga xos sayt yaratish imkonini beradi.
Foydalanish huquqini boshqarish
CMS
sayt
foydalanuvchilari
о‘rtasida rollarni taqsimlash
imkoniyatiga ega.
Masalan, mehmon sifatida kirgan foydalanuvchi sahifaga izoh
qoldirishi mumkin.
Lekin saytning tarkibi va boshqa elementlarini о‘zgartirish huquqiga
ega emas.
184
CMS ning kamchiliklari:
Tizim himoya qatlamini mustahkamlash zaruratining mavjudligi
Juda keng tarqalgan boshqaruv tizimlarining ichki tuzilmalari
xakerlar tomonidan о‘rganib chiqiladi, natijada ularning zaif tomonlari
kо‘pchilikka oshkor bо‘lib qoladi.
Shablon asosida ishlashi
CMSlar turli shablonlar tо‘plamidan tashkil topadi.
185
CMSlarning ba’zilarida shablonlar tо‘plami kengroq.
Ba’zilarida esa shablonlar tо‘plami qashshoqligi bois, ijodiy
g‘oyani amalga oshirish qiyinchilik tug‘dirishi mumkin.
Nostandart funksiyalarga ega bо‘lgan maxsus saytlar yaratishning
mushkulligi
Bunday saytlar maxsus kompaniyalar yoki IT-mutaxassislar
tomonidan yaratilishi mumkin.
Eslab qoling
Har bir CMS о‘z xususiyatlaridan kelib chiqqan holda turli imko-
niyatlarga ega. Shu sababli, kompaniya ehtiyojlarini qanoatlantiradigan
186
CMS platformani tanlash chog‘ida uning keng tarqalganligi, narxi bilan bir
qatorda quyidagi parametlariga ham e’tibor qaratish lozim:
himoyalanganligi;
elementlarni qayta о‘zgartirish imkoniyati;
funksiyalar tо‘plami va imkoniyatlari;
sarlavha, metateglar va reklama uchun muhim bо‘lgan boshqa
ma’lumotlar bilan ishlashda qulayligi;
sahifalar va semantik URLlar uchun maxsus nomlarni yaratish
qobiliyati;
ish unumdorligi;
xatolarni tо‘g‘rilash qobiliyati;
sayt xaritasini qо‘llab-quvvatlashi;
sahifalarni qо‘shish va о‘chirishning qulayligi.
| 