189
MOODLE dasturiy majmuasining umumiy ko`rinishi.
6.6. Virtual ta’lim tizimidan foydalanish texnologiyasi va
saytlari.
Yangi aloqa shaklida - asenkron "suhbat" da virtual munozaralar
boshqacha tarzda amalga oshiriladi (xabarlarning qisqartirilishi va aniqligi,
bayonlarning aniqligi muhim jihatlarga aylanadi) va muloqotda aks ettirish
qobiliyatini rivojlantirish uchun qо‘shimcha vosita sifatida xizmat qiladi,
talabalarning mantiqiy va mavhum fikrlash darajasini oshiradi;
Zamonaviy
texnologiyalardan
foydalanish
(masalan,
loyiha
metodolo-giyasi) - virtual uyushmalarni о‘rganish uchun muhim bо‘lgan
nazariy asoslardan biri sifatida;
Zamonaviy ta'lim asoslarini qо‘llash (individualizatsiya - bugungi
kunda о‘rganishning ustuvor yо‘nalishi sifatida, amaliy mashg‘ulotlar -
uzluksiz ta'lim tizimi va malakali rivojlanish tizimining о‘quvchilarning
amaliy kо‘nikmalari bilan samarali kombinatsiyasi sifatida, virtual jamoa-
larning har bir a'zosiga innovatsion ish uchun о‘ziga xos traektoriya
yaratish imkonini beradi);
Texnologik, ma'muriy va moliyaviy imkoniyatlarni hisobga olgan
holda pedagogik Internet muhitini yaratishda;
О‘quvchilarning shaxsiy ehtiyojlarini hisobga olgan holda, individual
farqlarga moslashish va yangi kontseptsiyani va о‘qitish metodologiyasini
ishlab chiqishni talab etadigan virtual moslashuv muhitini yaratish jarayo-
nida;
190
Ushbu yangi virtual maydonlarning professional faoliyatini
yо‘naltirish va pedagogik qо‘llab-quvvatlash uchun virtual assotsiatsiyalar
va an'anaviy jamoalarning turli shakllari bilan bog‘liq.
Virtual ta'lim muhitida о‘qituvchi (virtual о‘qituvchi), an'anaviy
muhitda о‘qituvchilik faoliyati о‘rtasidagi farqlar:
Ta'lim jarayonida vositachilik qilish;
О‘quv materiallarini izlash va etkazib berish, о‘quvchilar bilan
muloqotlar о‘tkazish uchun virtual о‘quv muhitidan foydalanish;
Talabaning ishini qо‘llab-quvvatlash, tuzatish va yо‘naltirish;
Talabalarning motivatsiyasi bilan hamkorlik qilish istagi.
О‘qituvchi virtual ta'lim muhitida, о‘ziga xos malakaviy tavsiflari:
Doimiy uzluksiz ta'lim olish, о‘z-о‘zini rivojlantirish va о‘zini о‘zi
yaxshilash istagi. Ushbu aniq talab bugungi kunda ayniqsa dolzarbdir,
chunki axborot jamiyatining rivojlanish tezligi ta'limning texnologiyasi va
mazmunidagi о‘zgarishlarni belgilaydi. Vaqtga bormasdan, о‘qituvchi
nafaqat о‘quvchilarining orqasida, balki ta'lim jarayonini ham susaytiradi;
Pedagogik faoliyatning an'anaviy usullarini о‘rganish (diagnostika,
о‘quv jarayonini rejalashtirish, maqsadlarni belgilash va rejalashtirish,
о‘quv jarayoniga turtki berish, virtual ta'lim muhitida о‘zaro aloqalarni
tashkil qilish va boshqarish, aks ettirish, nazorat qilish va tahlil qilish);
Nazoratni tashkil etish qobiliyati (testlarni ishlab chiqish, guruh va
nazoratning individual shakllarini о‘tkazish, talabalarning tajribasiga
asoslangan yakuniy darslar);
Axborot va kommunikatsiya texnologiyalarini erkin egallash (asosiy
kompyuter savodxonligi, Internet-resurslar bilan ishlash qobiliyati, о‘quv-
chilarning
interfaol
о‘zaro hamkorligi uchun bepul dasturiy
mahsulotlardan foydalanish va hokazo);
Virtual ta'lim muhitida о‘quv jarayonini tashkil etish uchun
masofaviy texnologiyalardan professional foydalanish. Talabalarning
masofadan о‘qitishdagi muvaffaqiyati virtual о‘qituvchining mahorat
darajasiga bog‘liqdir;
Interfaol о‘quv kurslari va о‘quv dasturlarini ishlab chiqish bо‘yicha
malaka oshirish;
191
Virtual о‘qitish muhitida о‘rganishning о‘ziga xos xususiyatlarini
virtual о‘qituvchi tomonidan ichki tasavvur qilish. Masofadan о‘qitish
tamoyillarini tо‘g‘ri tanlab olish va ularni о‘rganish jarayonida ularga
rahbarlik qilish qobiliyati;
Maksimal pedagogik natijalarni olish uchun texnologik, tashkiliy,
ijtimoiy-iqtisodiy, pedagogik, axborot va kommunikativ imkoniyatlarni
kо‘rish qobiliyatini namoyish etish.
Kasbiy pedagogik qо‘llab-quvvatlash, asosiy funktsiyalari: seminar-
lar, ma'ruzalar, imtihonlar о‘tkazish, tizimni shakllantirish hujjatlarini
ishlab chiqish va yangilash; keng doiradagi kо‘rsatkichlarni monitoring qi-
lish;
dasturiy
ta'minotni
dolzarb
saqlash;
Barcha
toifadagi
foydalanuvchilar-dan fikr-mulohazalar va takliflarni tо‘plash va tahlil
qilish; о‘zaro hamkorlik tizimini takomillashtirish bо‘yicha tavsiyalarni
ishlab chiqish; о‘qituvchining keyingi mustaqil ishiga kо‘maklashish va
boshqalar.
Seminar-forum, ishtirokchilarning о‘zaro ta'siri:
Forumda muhokama qilingan mavzu о‘qituvchi tomonidan chop
etilgan. Barcha muhokamalar mavzuga doir mavzular doirasida
о‘tkaziladi. О‘qituvchilar taklif etilgan mavzudagi muammoni muhokama
qilish bо‘yicha kо‘rsatmalar berishlari mumkin;
Mavzuni muhokama qilish muddati vaqt bilan cheklangan.
Vaqt birligi kо‘pincha kun. Agar kerak bо‘lsa, talaba muhokama
qilingan mavzuni qaytarishi mumkin (masalan, mavzu bо‘yicha sharh yoki
savollar bо‘lsa);
Mavzu doirasida о‘qituvchi kirishni e'lon qiladi, unga erishish uchun
foydalaniladigan umumiy maqsad va yondashuvlarni belgilaydi. Bundan
tashqari, о‘qituvchi о‘qituvchilar uchun ma'lumotni nashr etadi: о‘quv
materiallaridan nimani о‘rganish, qanday vazifalar bajarish va hokazolar;
Mavzuni muhokama qilayotganda, о‘qituvchi savollarni, taqdimot-
larni, ya'ni, takliflarni tashkillashtiradi. munozarani olib boradi (о‘qituvchi
tomonidan tayinlangan talaba ham moderatorlik qilishi mumkin). Semi-
narda ishtirok etayotgan talaba, birinchi navbatda, о‘z vazifasini hal
qilishni taklif qiladi va ikkinchidan, seminarning boshqa ishtirokchilari
192
nuqtai nazariga munosabatini shakllantiradi, va о‘qituvchi yoki
yetkazuvchi, о‘z navbatida, muhokamani boshlaydi;
Seminarlarda ishtirok etish qoidalari talabalarni о‘z qarashlarini e'lon
qilishdan oldin qobiqda chop etilgan barcha materiallar va kо‘rsatmalar
bilan tanishtirishdir;
Talabalar muntazam ravishda kuniga kamida ikki marta (masalan,
har kuni ertalab va kechqurun) forumga "qarashlari" va tо‘liq
muhokamada ishtirok etishlari kerak.
Uzluksiz ta'lim tizimi:
Tо‘liq vaqtda va masofali texnologiyalarni joriy etishga asoslangan,
shuning uchun bitiruvdan sо‘ng bitiruvchilar ham tо‘liq va uzoq
formalarda sertifikatlashadi;
О‘qitish tо‘liq о‘qituvchi о‘qituvchilar tomonidan emas, balki ilg‘or
treningning muayyan sohalarida etakchi mutaxassislar tomonidan amalga
oshiriladi.
О‘quv jarayoniga antropocentric individual yondashuvni tatbiq etish-
ga yо‘naltirilgan; tinglovchilar tomonidan о‘qitishning tanlangan
shaklining о‘zaro bog‘liqligi va uning keyingi faoliyatida qо‘llanilishi.
Ta'lim muhitidan tashqari, yuzma-yuz yuz о‘girma virtual ta'lim
muhitining innovatsion imkoniyatlari bilan tо‘liq tanishishga imkon
beradi. Biroq virtual ta'lim muhitida masofaviy о‘qitish rejimini tanlashda
ham xuddi shunday ta'sir kо‘rsatiladi;
Treninglar guruhlari turli yо‘nalishdagi о‘qituvchilar tomonidan tay-
yorlanadi, bu ularni о‘qitish jarayonida innovatsion faoliyat sohasidagi
loyi-halarni, shuningdek tо‘plangan uslubiy tajribani almashish imkonini
beradi. Bunday almashish о‘quvchilarning metodologik g‘oyalarini
kengaytiradi va ularni innovatsion yо‘naltirilgan pedagogik izlanishda,
an'anaviy bо‘lmagan pedagogik echimlarda, interdisipliner pedagogik
texnologiyalarni rivojlan-tirishda maqsad qiladi;
Trening faqat bitta dasturda emas, balki bir vaqtning о‘zida amalga
oshiriladi.
"Multiprogram texnologiyasi" о‘qituvchilarni о‘quv jarayonida keng
qamrovli dasturlar bilan tanishtirish uchun jalb qiladi. "Pilotlash" har biri-
ning metodologik potentsiali bilan tanishib, о‘qituvchining professional
193
nuqtai nazaridan, talabalarning professional maqomini hisobga olish imko-
nini beradigan maxsus mashg‘ulotlarda qо‘llashi kerak, bu esa о‘qituvchi-
ning tanlovga ega bо‘lish qobiliyatini nazarda tutadigan imkoniyatlarni
mustaqil ravishda va pedagogik jihatdan oqilona tanlaydi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari innovatsion kommunikat-
siya vositalaridan va kompyuter texnikasidan foydalanishga asoslangan
о‘quv muhitida axborotdan foydalanish, translyatsiya qilish, uzatish, qayta
ishlash, tо‘plash, saqlash va boshqarishning zamonaviy usullari
hisoblanadi.
Virtual ta'lim muhitining texnologik tarkibiy qismlari sifatida
foydalaniladigan innovatsion texnologiyalar: elektron pochta, ularni
qо‘llab-quvvatlash uchun ayrim dasturlardan foydalangan holda munozara
guruhlari (yangiliklar guruhlari, elektron pochta rо‘yxatlarini, veb-
forumlar, suhbat xonalari va veb-suhbatlari va boshqalar); Internet-
konferentsiyalar, elektron jurnallar, elektron kutubxonalar, tezkor pochta
xizmati (Instant Messenger, ICQ), multiplayer dunyolar yoki MUD /
MOO, veb-saytlar, WWW (World Wide Web) yoki World Wide Web,
alohida ma'ruzalar.
Virtual о‘quv muhitining kontseptsiyasini chuqurroq о‘rganish uchun
turli manbalardan bir nechta ta'riflarni quyida keltiramiz.
Ostida virtual ta'lim muhiti masofaviy jarayonlarni, shu jumladan,
о‘qitish, о‘quv jarayonini boshqarish va uning sifatini boshqarish bо‘yicha
kompleks metodologik va texnologik yordamni taqdim etadigan axborot
resurslarining umumiyligini tushunamiz.
| 