O‘zbekiston sharoitida mevali daraxtlarni

311 
Ekin dalasidan bug‘lanadigan suvning umumiy miqdori:
1)
tuproq yuzasidan va
2)
o‘simlik tanasi orqali bug‘lanadigan suvlar miqdorlarining 
yig‘indisidan iborat bo‘ladi.
Daladagi ekinning yashil yuzasi qancha katta bo‘lsa, o‘simlik 
tanasidan (ayniqsa issiq va quruq havo sharoitida) suv shuncha 
ko‘p bug‘lanadi. Demak issiq va quruq havo sharoitida 
o‘simlikning suvga bo‘lgan ehtiyoji shuncha katta bo‘ladi.
Daladan bug‘lanadigan suvning miqdori o‘simlik turi bilan 
chambarchas bog‘liq.
Shuning uchun, sug‘orishga beriladigan suvning miqdorini 
yoki daladan bug‘lanayotgan suvning miqdorini aniqlashda 
yetishtirilayotgan har bir o‘simlik (ekin) uchun o‘z koeffitsienti 
hisobga olinadi.
O‘simlikning bug‘lanish koeffitsienti (Kekin) o‘simlik 
tanasidan transpiratsiyaga sarflanadigan suvning miqdorini ochiq 
suv yuzasidan bug‘lanadigan suvning miqdoriga nisbati sifatida 
aniqlanadi.
Daladan bo‘ladigan kunlik bug‘lanish (Bkun) ochiq suv 
yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanishni (Bsuv) yetishtirilayotgan 
ekinni bug‘lanish koeffitsietiga (Kekin) ko‘paytirish asosida 
aniqlanishi mumkin:
B
kun
= B
suv

K
ekin
Ochiq suv yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanish dalaga 
qo‘yiladigan bug‘lantirgich-hovuzchadan bug‘lanib ketayotgan 
suvni o‘lchash yoki dalaga eng yaqin joylashgan meteostansiya 
ma’lumotlari asosida aniqlanadi.
Tuproq tarkibidagi boshlang‘ich namlik miqdori va 
bug‘lanishga sarflanayotgan suvning miqdorini aniqlash orqali 
sug‘orish me’yori hisoblab chiqiladi.

312 
Shunday qilib, ekin rivoji uchun zarur bo‘lgan suvning 
miqdori o‘simlikning rivojlanish fazasi va mahalliy meteorologik 
sharoitlarga (havo harorati, shamol, quyosh nurining tushishi va 
havoning nisbiy namligi) to‘liq bog‘liq bo‘ladi va aniq dala 
sharoiti uchun alohida hisoblanadi.
Mamlakat 
viloyatlarida 
joylashgan 
meteostansiyalar 
ma’lumotlari va olma daraxtining ekin koeffitsientlari (FAO 
ma’lumotlari bo‘yicha) asosida 4x4 sxemada ekilgan va nuqtaviy 
tomchilatib sug‘oriladigan olma daraxti uchun mavsumiy 
sug‘orish me’yorlarini hisoblash natijalari O‘zbekiston sharoitida 
(4x4 metr sxemada ekilgan) olma daraxtini nuqtaviy sug‘orish 
uchun mavsum davomida 2600-3000 m
3
miqdorida (netto) suv 
yetkazib berish lozimligini ko‘rsatmoqda (11.4-jadval). 

Download 13,74 Mb.