Tomizgichli sug‘orish shlanglarini yig‘ishtirib

320 
belgilab qo‘yiladi.
O‘ram shaklida yig‘ilgan shlanglar omborga kiritilib, taxlab 
qo‘yiladi.
Keyingi mavsumda sug‘orish shlanglari o‘z raqamlari 
bo‘yicha mos qatorlarga yoyib chiqiladi va tomchilatib sug‘orish 
tizimi tarqatuvchi quvuriga qaytadan ulanadilar.
 

321 
12-BOB. YOMG‘IRLATIB SUG‘ORISH 
TIZIMLARI 
12.1. Yomg‘irlatib sug‘orishning tavsifi 
Yomg‘irlatib sug‘orish ekinlarni sun’iy yomg‘ir hosil qilish 
asosida sug‘orishga mo‘ljallangan sug‘orish usuli hisoblanadi.
Yomg‘irlatib sug‘orish suv yetkazib beruvchi quvurlar va 
yomg‘irlatuvchi maxsus injenerlik qurilmalari yordamida amalga 
oshiriladi.
Yomg‘irlatib sug‘orish usulini joriy qilishda sun’iy hosil 
qilinayotgan yomg‘irning jadalligi (intensivligi) sug‘orilayotgan 
dala tuprog‘ining suv shimish salohiyatidan kamroq yoki unga 
teng bo‘lishi lozimligi shartiga alohida e’tibor qaratiladi.
Yomg‘irning jadalligi bir minut davomida sepilgan yomg‘ir 
miqdori (mm/min) bilan o‘lchanadi.
Yomg‘irlatib 
sug‘orishning 
samarasi 
sun’iy 
hosil 
qilinayotgan yomg‘ir tomchilarining o‘lchamlariga to‘la bog‘liq.
Yomg‘ir tomchilari qanchalik mayda bo‘lsa, sug‘orish 
shunchalik sifatli bo‘ladi, ya’ni mayda tomchili yomg‘irlatib 
sug‘orishda tuproq yaxshi namlanadi, unda ko‘lmaklar va suv 
oqimlari yuzaga kelmaydi, tuproq qotib qolmaydi.
O‘lchami 2 mm dan katta bo‘lgan yomg‘ir tomchilarida 
tuproqning qattiq zichlanishi kuzatiladi. Shuning uchun 
yomg‘irlatib sug‘orish jarayonida hosil qilinayotgan yomg‘ir 
tomchilarining kattaligi 1-2 mm bo‘lishi tavsiya qilinadi.
Yomg‘irlatib sug‘orish uzoq muddat (tinimsiz) olib 
borilganda tuproqda ko‘lmaklar hosil bo‘lishi mumkin. Bu 
holatni oldini olish uchun yomg‘irlatgichlarning impulsli, ya’ni 
aylanib suv sepadigan turini qo‘llash tavsiya qilinadi. O‘z o‘qi 

322 
atrofida aylanib suvni uzib- uzib sepadigan yomg‘irlatgichlar eng 
ko‘p tarqalgan yomg‘irlatgichlar sanaladi.
Tuprog‘i g‘ovak va suv o‘tkazuvchanligi kuchli maydonlarda 
ildizi chuqurga ketmaydigan (popuk ildizli) ekinlarni, ayniqsa
sabzavotlar va dalaga yoyib ekiladigan ekinlarni yomg‘irlatib 
sug‘orish yaxshi samara beradi.
Tuprog‘i eroziyaga moyil yengil tuproqli, yer yuzasi notekis 
bo‘lgan adir maydonlarida ham ekinlarni yomg‘irlatib sug‘orish 
tizimlaridan foydalanish iqtisodiy jihatdan yaxshi samara beradi.
Kuchli shamollar (tezligi 5 m/s dan yuqori) tez-tez bo‘lib 
turadigan va tuprog‘i og‘ir (loysimon), suv o‘tkazuvchanligi past 
bo‘lgan hududlarda ekinlarni yomg‘irlatib sug‘orish tavsiya 
qilinmaydi.

Download 13,74 Mb.