3.2. O„zbekiston Respublikasi avtomobil yo„llari tarmog‟ining

29 
3.2. O„zbekiston Respublikasi avtomobil yo„llari tarmog‟ining 
zamonaviy holati 
 
Asr boshida O„zbekiston hududida 27 ming kilometr ot arava va izvosh 
yo„llari mavjud bo„lgan bo„lsa, 1927 yilga kelib O„rta Osiyoda davlat yo„llarining 
jami uzunligi 5313 km ni, jumladan O„zbekiston hududida - 923 kmni tashkil 
etgan. 1931 yilda Samarqanddagi yo„l tajriba uchastkasida shag‟alli qoplamaning 
yangi usuli sinovdan o„tkazildi. Joylarning o„zida bitum suyultirib ishlov berilgan 
usul o„zini to„la oqladi. 1932 yilda Buxoroda ham yo„llar ana shu usul bilan qurila 
boshlandi. 1932 yilda O„zbekistonning janubida (Jarqurg‟on) og‟ir smolaga boy 
neft‟ konining ochilishi bilan uni suyuq bitum o„rnida qo„llana boshlanishi 
Respublikaning bu usulda ishlash uchun mavsumiy davrning imkoniyati kengligi 
mamlakatda yo„llarning rivojlanishi uchun keng sharoitni vujudga keltirdi.
1928-1932 yillarda O„zbekistonda birinchi bo„lib uzunligi 62 km bo„lgan qora 
qoplamali Buxoro-G‟ijduvon-Qiziltepa yo„li qurildi, ana shu yillarda uzunligi 48 
km bo„lgan Samarqand-Panjakent, Piskent-Olmaliq, Toshkent-Piskent-Murotali, 
Qo„qon-Sho„rsuv-Andijon-Kuyganyor va boshqa yo„llar qurildi. 1937 yilda 
Respublikada yo„l shoxobchalari 22 ming, jumladan qattiq qoplamali avtomobil 
yo„llar 2200 km ni tashkil etdi. 1933-37 yillarda qattiq qoplamali yo„llarning 
uzunligi umumiy yo„l tarmoqlaridagi salmog‟i 8% ni tashkil etdi. 1939 yilda 
O„zbekistonda yirik inshootlarni Xalq hashari yo„li bilan qurish rasm bo„ldi va bu 
usul yo„l qurilishida ham keng qo„llanildi. 1940 yilda uzunligi 708 km bo„lgan 
Katta O„zbek Traktini qurish haqida maxsus qaror qabul qilindi. Ushbu yo„lning 
326 km Toshkent, 222 km Samarqand, 162 km Buxoro viloyatlari tomonidan 
qurilgan va qurilish 1941 yilning aprelida qurib tugallangan. 1940 yilning oxiriga 
kelib qattiq qoplamali yo„l tarmoqlari 4700 km ni tashkil etdi. O„zbekistondagi 
barcha yo„llarning uzunligi 32500 kilometrni tashkil qilardi. Avtomobil yo„llari 
tarmog‟ining rivojlanish dinamikasi 3.2-rasmda keltirilgan.

30 
3.2-rasm. Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo„llari tarmog‟ining 
rivojlanish dinamikasi 
1970-75 yillarda yo„l qurish va foydalanish tashkilotlarining ishlab chiqarish 
bazasi ancha yaxshilandi ularning saroylari yangi mashina va mexanizmlar bilan 
to„ldirildi. Yo„l qurish industriyasining asfaltbeton, ko„priklar qurish uchun yig‟ma 
temirbeton konstruktsiyalar ishlab chiqaruvchi, inert materiallarni qayta ishlovchi 
va sifatini yaxshilovchi ob‟ektlar ishga tushdi va oqibatda qurilishda texnologik 
intizomga amal qilish uchun bir muncha shart-sharoit yuzaga keldi.Umumiy 
foydalanishdagi avtomobil yo„llarining uzunligi 1976 yilda hammasi bo„lib 19643 
km shu jumladan umumdavlat ahamiyatidagi yo„llar 1656 km ni, respublika 
ahamiyatidagi yo„llar 7203 km ni va mahalliy ahamiyatdagi yo„llar 10975 km ni 
tashkil etdi. 1975-80 yillarda yo„l xo„jaligida eng jadal yuksalish yillari bo„ldi. 
Umumiy foydalanuvdagi avtomobil yo„llari uzunligi 31208 km ga etdi yoki 
xalqaro ahamiyatdagi avtomobil yo„llari 1656 km, respublika ahamiyatdagi 
avtomobil yo„llari 12164 km, mahalliy ahamiyatdagi avtomobil yo„llar 17388 km 
ga etdi. 1976-81 yillarda jami 4400 km yangi yo„llar qurildi va qayta 

31 
rekonstruktsiya qilindi. Bu yillarda asosan shaharlarni chetlab o„tuvchi aylanma 
yo„llar qurishga katta e‟tibor berildi. 
Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo„llari tarmog‟ining bugungi kun 
foydalanuv holati avtomobillar va yo„ldan foydalanuvchilar talabini qoniqtirmaydi. 
Buning sabablari - respublikada avtomobil yo„llarini o„z muddatida ta‟mirlash va 
saqlash masalasi o„z echimini topmasdan qolmoqda. Avtomobil yo„llarini joriy 
ta‟mirlash va saqlash ishlariga ajratilgan mablag‟larning etishmasligi ishlarning 
to„liq bajarilmasligiga, qolaversa, bajarilgan ishlarning sifati pasayishiga olib 
kelmoqda. Natijada, yo„llarda muddatidan oldin ta‟mirlashga muhtojlik kelib 
chiqmoqda. Bu esa, katta hajmdagi yo„llarni ta‟mirlash ishlarini talab qiladi.

Download 5,25 Mb.