77
5-LABORATORIYA ISHI
SPEKTROFOTOMETRLARNI QIYOSLASH
Ishdan maqsad: Spektrofotometrlarni ishlash prinsiplari
va tuzilishlarini
o‘rganish. Qiyoslash uslubi bilan tanishish.
Vazifa: Asbobni qiyoslashni o‘tkazish, natijalarini jadvalga yozish.
Asbob va uskunalar: KFK-2M spektrofotometri,
turli moddalarning
har xil konsentratsiyadagi eritmalari.
Nazariy qism
Spektrofotometr — optik nurlanishning ikki oqimini o‘lchash uchun
mo‘ljallangan o‘lchash asbobi bo‘lib, ulardan bittasi tadqiqot ob’ektiga
tushuvchi yorug‘lik oqimini, boshqasi esa - namuna bilan u yoki bu yorug‘lik
oqimini o‘zaro ta’sirlashishi asosida eritmaning
optik zichligi yoki nur
o‘tkazish koeffitsientini o‘lchashga asoslangan. Spektrofotometrlar optik
nurlanishning turlicha to‘lqin uzunliklarini o‘lchashga
imkon beradi
(ultrabinafsha nurlar diapazonidan to infraqizil nurlar diapazonigacha) va
natijada oqimlar nisbatlarini spektri olinadi.
78
5.1-rasm. Sektrofotometrni umumiy ko‘rinishi.
Spektrofotometr fotokolorimetriyada va spektral taxlillarda qo‘llaniladigan
asosiy o‘lchash asbobi hisoblanadi. Spektrofotometrlar turli diapazondagi–
ultrabinafshadan to infraqizilgacha to‘lqin uzunliklarida ishlaydi. Bunga
bog‘liqliklariga ko‘ra asboblar turli xil mo‘ljallanishlarga ega.
Quyidgi 5.2 va 5.3 -rasmlarda berilgan ob’ektning spektral tavsifi ma’lum
bo‘lgan ishchi standartga nisbatan spektral aperturali
akslanish koeffitsentini
o‘lchovchi, spektrofotometrlarni ikkita asosiy sxemalari keltirilgan:
5.2-rasm.O‘lchanadigan namuna oq yog‘du bilan
yoritilgandagi o‘lchash sxemasi.
O‘lchanadigan namuna monoxromatik yog‘du bilan yoritilgandagi o‘lchash
sxemalarida monoxromator yuboriluvchi oqimda joylashtiriladi. Zamonaviy
spektrofotometrlarda tavsiflari va o‘lchash aniqliklarini yaxshilash uchun ikkitalik
monoxromatorlardan ham foydalaniladi.
5.3-rasm. O‘lchanadigan namuna monoxromatik yog‘du
bilan yoritilgandagi o‘lchash sxemasi.
79
Konstruktiv sxemalari bo‘yicha spektrofotometrlarni ikki xil ko‘rinishdagi
tuzilish sxemalari mavjud: ponasimon plastinkali ko‘rinishdagi
va geterodin
sxemali ko‘rinishdagi nurlanish yorug‘ligini qabul qiluvchi spektrofotometrlar.
