| Aktinomitsetlar mln/g tuproqda
(N.Sohadinova, 2013)
Variant
|
1.05
|
1.06
|
1.07
|
1.08
|
1.09
|
1.
|
5.5
|
6.6
|
6.2
|
7.0
|
7.3
|
2.
|
8.8
|
9.5
|
9.3
|
10.3
|
10.7
|
3.
|
9.0
|
10.0
|
9.7
|
11.0
|
11.5
|
4.
|
10.1
|
10.5
|
10.2
|
11.8
|
12.3
|
Demak, mikroorganizmlarning taksonomik guruhlari vakillari soniga mineral va organik o’g’itlar sezilarli ta’sir ko’rsatadi mineral o’g’itlar bakteriyalar va aktinomitsitlar soniga ko’proq ta’sir ko’rsatsa , organik o’g’itlar zamburug’lar soniga kuchliroq ta’sir ko’rsatadi.
Har yili yuqori dozadagi go’ngni qo’llash go’sh peptonli agarda, kraxmal amiakli agarda rivojlanadigan mikroorganizmlar sonini oshirdi. Shu bilan birga tuproqning amonifikasiyalovchi, nitrifikasiyalovchi va selyuloza parchalovchi faolligi ortdi hamda mineralizasion jarayonlar kuchaydi.
Mineral va organik o’g’itlar alohida qo’llanilganda ham, birgalikda qo’llanilganda ham mikroorganizmlarning fizioologik guruhlari vakillari soniga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Amonifikatorlar ham go’sht-peptonli agarda aniqlanib, bakteriyalar bilan bir xil ko’rsatkichga ega bo’ldi. Bu qonuniyatlar yuqorida ta’kidlangan edi. Denitrifikatorlar tuproqda azot aylanishida muhim vazifani bajaradi. Lekin shu
3.1.1-rasm. Tuproqning mikrobiologik faolligini aniqlash uchun tuproq tahlili
bilan birga agronomik jihatdan denitrifikasiya zarar keltiradigan jarayon hisoblanadi. Chunki bunda mineral va organik o’g’itlar bilan tuproqqa tushgan azotning bir qismi atmosferaga molekulyar azot va azot oksidlari ko’rinishida uchib ketadi. Denitrifikatorlar soni ham o’suv davri avj olishiga qarab ko’payib bordi. Mineral o’g’itlar ayniqsa azotli o’g’itlar qo’llanilishi bilan denitrifikatorlarning soni keskin ortdi. Azotli o’g’itlar me’yorini har 50 kg / ga va shunga mos ravishda fosforli va kaliyli o’g’itlarning me’yorini oshirilishi denitrifikatorlar sonini sezilarli oshirdi. Masalan, 4.07 sanada nazoratda denitrifikatorlarm soni o’tloq tuproqning 1 gr da 8 mln dona bo’lgan bo’lsa, bu ko’rsatkich N200P140K100 variantida 14.8 mln, N250P175K125 variantida 17.3 mln, N300P210K150 variantida 19.6 mln, N350P245K175 variantida 21.5 mln donani tashkil etdi. Organik o’g’itlar ham denitrifikatorlar sonini nazoratga nisbatan sezilarli oshirdi. Organik o’g’itlar me’yorini 20 t/ga dan 40 t/ga oshirish denitrifikatorlar sonini ortishiga olib keldi. Lekin mineral o’g’itlarning denitrifikatorlar soniga tasiri organik o’g’itlarnikidan ancha yuqoribo’ldi. Mineral va organik o’g’tilarni birgalikda qo’llash tajribada denitrifikatorlar sonini maksimal darajada bo’lishini ta’minladi. Bunda mineral o’g’itlar organik o’g’itlar fonida denitrifikatorlar sonini yanada oshirdi, yani organik o’g’itlar mineral o’g’itlarning tasiri uchun yaxshi fon yaratib berdi. Bu holatlar o’tloq – bo’z tuproqda ham kuzatildi.
Mikroorganizmlarning fiziologik guruhlaridan azot fiksatorlar ham muhim rol o’ynaydi ular tabiatda azotning aylanishida faol ishtirok etadi. Shuning uchun tuproqda ular miqdorini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalarining ko’rsatishicha o’tloq tuproqda Eshbi muhitida o‘suvchi azotfiksatorlar soni g’oza o’suv davri davomida ortib boradi va iyul, avgust va sentabr oyining boshlarida nisbatan yuqori bo’ldi. O’tloq bo’z tuproqda bu holat kuchsizroq namoyon bo’ladi. Mineral o’gitlarni qo’llash natijasida tuproqda azotfiksatorlar soni ortib boradi va mineral o’g’itlarning eng yuqori dozasida maksimal ko’rsatkichga ega bo’ladi. Masalan, o’tloq tuproqda 7.07 sanada nazoratda 1 gr tuproqda azotfiksatorlar soni 7.2 mln dona bo’lgan bolsa, N200P140K100 variantida 12.6 mln, N250P175K125 variantida 14.5 mln, N300P210K150 variantida 16.3 mln, N350P245K175 variantida 17.9 mln donani tashkil etdi. Organik o’g’itlar alohida qo’llanilganda ham tuproqda azotfiksatorlar sonini oshirdi. Organik o’g’itlar me’yorini 20 t/ga dan 40 t/ga oshirish azotfiksatorlar sonini butun o’suv davri davomida barqaror lashishini ta’minladi.Lekin organik o’g’itlarning azot fiksatorlar soniga ta’sir mineral o’g’itlarnikidan kuchsizroq bo’ladi. Mineral va organik o’g’itlar birgalikda qo’llanilganda azotfiksatorlar soni eng yuqori darajada bo’ldi. Bu ayniqsa N250P175K125+40 t/ga go’ng variqntida yaqqol kuzatildi. Azotfiksatorlarning sonini ortishida azotli o’g’itlar sezilarli rol o’ynaydi. Demak, mineral va organik o’g’itlar ayniqsa azotli o’g’itlar tuproqda mikroorganizmlarning fizziologik guruhlari sonini sezilarli ravishda oshirdi. Bunday qonuniyatlar o’tloq va o’tloq bo’z tuproqlar mikrobiologik faolligiga sezilarli ta’sir ko’rsatib, ulardagi mikroorganizmlarning taksonomik va fiziologik guruhlari vakillari sonini ishonarli oshirdi.
|
