V B O ‘ L I M
X I X A S R N I N G I K K I N C H I Y A R M I - X X A S R
B O S H L A R I D A Q O R A Q A L P O Q L A R
2 1 -§ . X I X A S R N I N G I K K I N C H I Y A R M I - X X A S R B O S H L A R I D A
Q O R A Q A L P O Q L A R N I N G H U D U D I Y J O Y L A S H U V I V A
I J T I M O I Y H A Y O T I
X IX asrd a
q o ra q a lp o q la r
Tarixan qoraqalpoqlar Ural, so‘ngra V olga b o ‘ylarida,
Orol atrofi ham da Sirdaryoning quyi havzalari etak-
larida yashab kelganlar. U lam ing k o ‘chib yashash-
lariga k o ‘proq tashqi om illar sabab boTdi. Nihoyat, ular XIX asr boshlarida
quyi A m udaryo havzasi, Orolning janub va janubi g ‘arb tom onlarida muqim
hayot tarziga o ‘ta boshladilar. Qoraqalpoqlar goh qozoqlar, goh turkm an
lar hujum lariga uchrab, buning oqibatida X iva xonligi fuqaroligiga o ‘tdilar.
Quyi A m udaryoning katta cho‘1 va suv chiqmagan choTga tutash shoTxok
yerlarini ular o ‘zlarining m ashaqqatli mehnati evaziga o ‘zlashtirdilar. OTroq
hayotga o ‘ta boshlagach, dehqonchilik bilan shug‘ullanish qoraqalpoqlar
hayotida asosiy o ‘rinni egallay boshladi. Shunday boTsa-da, chorvachilik
ham qoraqalpoqlar hayotida yetakchi sohalardan biri boTib qolaverdi.
XIX asr o ‘rtalarida qoraqalpoqlar X iva xonligi hukmronligi ostida boTib,
ular A m udaryoning har ikkala qirg‘o g ‘ida va Orol dengiziga quyiladigan yer-
larda yashagan. U lam ing soni o ‘sha vaqtda taxm inan 100 m ing nafardan osh-
magan. Qoraqalpoqlarga berilgan yerlar xonlik m ulki sanalgan, ular bu yerlar
uchun soliqlar toTaganlar. Har xil m ajburiyatlam i bajarganlar.
Q oraqalpoqlar um gTarga boTingan, ularda yerdan
foydalanish jam oa tariqasida kechar edi. U rugTar
sug‘orish kanallari qazilishi uchun m as’ul boTishgan.
