!
0 ‘zingizni sinang!
Q oraqalpoqlarning m ashg‘ulotlari
Q oraqalpoqlarda dehqonchilik ...
X IX asrda ham qoraqalpoqlarning
ayrim ovullarida
urug‘ m unosabatlari m ustahkam tarzda davom etdi.
X itoy-qipchoq, m ang4it v a kenagas qabilalari tarki-
bidagi urug Mar « o 4n to 4rt urug4» — aris (urug4) bir-
lashm asini tashkil qilgan. A rislar orasida eng yirigi
o 4n to 4rt urug4 boMsa, harbiy kuch borasida ikkinchi o 4rinda shulluk v a jo u n -
gurni birlashtirgan aris-qo4n g 4irotlar turar edi.
U larda yer-suv m ulki, chorva
m ahsulotlari u ru g 4niki deb hisoblansa-da, u ru g 4 oqsoqollari, ruhoniylar va
biylarning ulushi katta m iqdom i tashkil qilgan.
B u hoi X IX asr ikkinchi
yarm ida tabaqalanish jarayonining kuchayishini yanada tezlashtirdi.
Q oraqalpoq u ru g 4larini boshqarish biy va uning oqsoqollari q o 4lida
b o 4lgan. U rug4 biylarini X iva xonlari tayinlar v a m ansabga tayinlanganli-
gini tasdiqlovchi yorliq berar edi. B iylar q o 4l ostidagi u ru g 4 a ’zosini jazolar,
loyiq deb bilgan odam lariga tortiq va
hadyalar in’oin qilardi.
X iva xonining
ishonchini qozongan biylarning vako-
latlari yanada kengaytirilib, ularga alo
hida m uruvvat k o 4rsatilgan.
X IX asrning
ikkinchi yarm ida bu-
tu n qoraqalpoq u rug4larini boshqarish,
soliqlarni undirish,
harbiy xizm atni
o 4tash m ajburiyatlariga doir ishlarni
_
,
_ .
tartibga solish m aqsadida
beklarbegi
Qoraqalpoq o tovi
,
r .
.
.
lavozim i tayin etilgan. A y n m tum an
larni idora qilish uchun esa xo n o 4zining qarindosh-urug4lari
v a ishonchli
odam larini qoraqalpoqlar yashayotgan quyi A m udaiyo v a O rolbo4yi hudud-
lariga j o 4natib turgan. Islom dini asoslarini qoraqalpoq xalqi orasida m us-
tahkam lash, yoshlarini X iva m adrasalariga j o 4natib turish uchun X ivadan
m usulm on ruhoniylari ham j o 4natilgan.
Q oraqalpoqlarda urug4chilik o 4ziga xos qadriyat b o 4-
lib, uning ta ’siri oila v a qarindoshchilik m unosabat-
larida k o 4zga tashlanib turar edi. H ar bir urug4 o 4z
qavm ining m ustahkam ligini ta ’m inlashga intilgan.
