Rossiya ta ’sirida b o ‘lgan
qozoq
urug‘ boshliqlaridan biri Zariqni xon
qilib koctarish va imperiya tobeligiga
o ‘tishga intilardi. Rossiya imperiyasi
xuddi m ana shu qabiladagi qo‘z-
g ‘olon va xatti-harakatlarni nafaqat
pul-m ablag‘lar bilan,
balki harbiy
yordam yuborish bilan ham qo‘llab-
quvvatlashga uringan.
1856-yili Said Muhammadxon
Xiva taxtiga o ‘tirgach, Ernazarbiy
qo‘zg ‘olonini bostirish uchun kat
ta qo‘shin yuboradi. Xivadan
yuborilgan yasovulboshi
Muhammadniyoz
Ernazarbiy qoczgcolonini tor-mor etish uchun otlandi. Buni eshitgan Er
nazarbiy o ‘zi qurdirgan Qozoqdaryo qo‘rg ‘oniga joylashib olib,
mudofaa
jangiga tayyorgarlik ko ‘rdi.
Katta qo‘shinning qamal qilishga kirishganligini ko‘rgan qo‘zg ‘olonchilar
orasida kelishmovchilik chiqadi va Ernazarbiy otib tashlanadi. Uni oxirigacha
qo‘llab-quvvatlashga ahd qilgan guruhlar esa maxfiy y o ‘llar orqali qal’adan
chiqib, 1853-yili Rossiya qo‘shinlari tomonidan
bosib olingan Oqmachit
qaFasidan panoh topishadi. Ular podsho hukumatidan qoraqalpoqlarni
Rossiya imperiyasi fuqaroligiga o ‘tkazilishini so‘rab murojaat qildilar.
Butun qoraqalpoq xalqi nomidan gapirish huquqiga ega bo ‘lmagan
ayrim
oqsoqol yoki biylarning murojaati Rossiya tashqi ishlar va harbiy vazirliklari
tomonidan bo'rttirilib, «Rossiyaga butun turkiy qabilalar o'zlarini qo‘shib
olishni so‘rab murojaat qilayotirlar, ular na Xiva, na Q o‘qon xonlari tarkibida
bo ‘lishni istashmayapti», - degan bahonada o ‘z
xatti-
harakatlarini oqlashga urindilar.
1858—1859-yillarda qoraqalpoq urug‘laridan ay-
rimlari yana qo‘zg‘olon ko ‘taradilar. Q o‘ng ‘irot shah
ri qo‘zg‘olon markaziga aylandi. Xiva xoni qo‘zg ‘o-
lonchilarni shafqatsiz jazolash va tor-mor keltirishni
turkman jangovar kuchlari boshlig‘i
Otamurodxonga
topshirdi. Natijada qo‘zg‘olon ayovsiz bostirilib, uning
markazi - Q o‘ng ‘irot shahri vayron etiladi.
K o‘pchilik qoraqalpoqlar
Rossiya imperiyasi tar-
kibiga qo‘shilishni istamay jondosh va qondosh turkiy
xalq — o czbeklar bilan birgalikda yashash ahamiyatini
