!
0 ‘zingizni sinang!
0 ‘m irbek laqqi — ...
G uloyim -
«Q irqqiz» — ...
D ostonlar
Ilm -fan
XIX asr oxiri — XX asr boshlarida qoraqalpoqlarda
bir qancha m adrasalar boMib, ulam ing eng kattalari
Qoraqum eshon va Tosh m adrasalari edi. Qoraqum eshon madrasasi XIX asr
o ‘rtalarida qurilgan. D astlab u m asjid vazifasini bajargan. Tosh m adrasa esa
1841-yil MangMt hokim i Xo janiyoz tom onidan qurdirilgan. M adrasada ta ’lim
ikki bosqichli boMib, birinchi bosqichda arab tili grammatikasi o ‘rganilgan
bo 4Isa, keyingi bosqichda diniy-huquqiy bilim lar o ‘qitilgan.
XIX asr oxirida qoraqalpoqlarning ilk yozm a asarlari paydo boMa bosh
ladi. Qoraqalpoq shoirlari Kunxo ja (1799—1880), Otash Olshinboy (1788—
1875), A jiniyoz (1824—1878) kabilam ing nom lari keng tanildi. U lar bilimdon,
o ‘z taqdirini xalqi taqdiri bilan bogMagan kishilar edi. M asalan, K unxo‘ja o ‘z
ijodiyotini ovullam ing oddiy ahliga, ulam ing kundalik m ehnati va turmushi-
ga bagMshladi. U adolatsiz tartiblam i qattiq qoraladi.
Ajiniyoz Qasiboy o ‘gMi (taxallusi Zevar) M o ‘ynoqdagi eski maktabda,
so‘ngra Xivadagi Sherg‘ozixon m adrasasida o ‘qigan. Qoraqalpoq ziyolilari
orasida birinchilardan boMib oxund (o ‘qimishli, ilmli kishi; xalq dostonlari-
ning mahoratli kuychisi) darajasiga erishgan. 0 ‘zbek, qozoq, turkm an tillarini
yaxshi bilgan. Shoirning «B o‘zatov» dostonida qoraqalpoq xalqining hayoti,
ayniqsa, ulam ing yurtm a-yurt k o ‘chib yurish ja-
rayoni bilan bogMiq voqealar katta mahorat bilan
tasvirlangan. A jiniyoz adabiy m erosidan bizga
100 ga yaqin she’rlar va dostonlar yetib kelgan.
U ning she’rlarida vatanparvarlik, insonparvarlik
g ‘oyalari kuylangan. «Qiz M engesh bilan ayti-
shuv» dostoni esa xalq orasida m ashhur boMgan.
U ning hayoti va ijodi haqida qoraqalpoq yozuv-
chisi K. Sultonov «Ajiniyoz» romanini yozgan.
Berdaq (1827—1900) qoraqalpoqlarning bu-
yuk shoiridir. U qo‘ngMrot umgMga m ansub
boMib, O rolbo‘yida tugMlgan. Ovul maktabida,
so‘ngra Qoraqum eshon m adrasasida o ‘qigan. 20
yoshidan she’rlar yoza boshlagan va yarim asr
Berdaq
davom ida turli m avzularda oManlar to ‘qidi. Ber-
V
