M: Boshqaruv qarorlarining mohiyati va ularga qo’yiladigan talablar
Sport menejmenti va marketingida boshqaruv qarorlari tasnifi.
Sport menejmenti va marketingida qaror qabul qilish texnologiyasi.
Sport menejmentida qaror qabul qilish texnologiyasi va uslublari.
Qarorlarning bajarilishini nazorat qilish.
Sportni boshqaruv jarayon sifatida talqin etiladi. CHunki, boshqalar yordamida maqsadlarga erishish uchun qilinadigan ish – bu qandaydir bir vaqtda qilinadigan harakatlar emas, balki muntazam o‘zaro bog‘liq harakatlar seriyasidir. Har biri o‘ziga xos jarayon hisoblangan ushbu harakatlar tashkilotning muvaffaqiyati uchun juda muhimdir. Har bir boshqaruv funksiyasi ham jarayonni namoyon etadi. CHunki, ularning har biri o‘zaro bog‘liq harakatlar seriyasidan iboratdir. Boshqaruv jarayoni barcha funksiyalarning umumiy yig‘indisi hisoblanadi.
Ushbu konsepsiyaning dastlabki ishlab chiquvchisi hisoblangan Anri Fayol beshta asosiy funksiya mavjud deb hisoblaydi. Uning aytishicha: “boshqarish degani oldindan bashorat qilish va rejalashtirish, tashkil etish, buyruq berish, muvofiqlashtirish va nazorat qilishni bildiradi”. Boshqa mualliflar tomonidan boshqacha funksiyalar ro‘yxati ishlab chiqilgan. Zamonaviy adabiyotlarda quyidagi funksiyalar o‘z ifodasini topadi: rejalashtirish, tashkil etish, buyruq berish, motivatsiya, rahbarlik, muvofiqlashtirish, nazorat, kommunikatsiya, tadqiq qilish, baholash, qaror qabul qilish, personalni tanlash, vakillik va muzokaralarni olib borish yoki bitimlar tuzish.
M. Meskon, A. Meskon va F. Xedourilarning fikriga ko‘ra, boshqaruv jarayoni rejalashtirish, tashkil etish, motivatsiya va nazorat kabi funksiyalardan iborat. Boshqaruvning ushbu to‘rttala funksiyasi kommunikatsiya va qaror qabul qilish kabi bog‘lovchi jarayonlar bilan birlashtiriladi. Rahbarlik (liderlik) mustaqil faoliyat sifatida e’tirof etiladi. Rahbarlik alohida ishchilar va ishchilar guruhiga ta’sir ko‘rsatish imkoniyatini shunday tarzda nazarda tutadiki, bunga ko‘ra ular tashkilotning muvaffaqiyati uchun nihoyat darajada muhim bo‘lgan maqsadlarga erishish yo‘lida ishlashadi.
Boshqaruv jarayoni funksiyalarining tizimi.
Назорат
Мотивация
Ташкил этиш
Режалаштириш
Menejment jamiyat konunlari tizimiga asoslanadi. Nazariy jixatdan tushunmay va asoslanmagan xolda birorta yirik amaliy masala xal etilishi mumkin emas. Nazariya yangilanishning muxim usulidir. Fan esa vokelik xakida ob’ektiv bilimlarni urganish va tartibga solishga karatilgandir. Bilimlarni tartibga solinishi konunlarda ifodalanadi.
Konun - falsafiy kategoriya bulib, borlik vokealarning barkaror, takrorlanuvchan alokasi va munosabatini, xodisalar yuz berishining anik tartibda bulishiga olib keluvchi tomonlarini aks ettiradi. Konunlarni bilish rivojlanishning ob’ektiv yunalishlarini aniklash, amaliy vazifalarni xal etish imkonini beradi. SHu sababli iktisodiyotni boshkarish konunlarni bilash, ularni amalda ustalik bilan kullay olishga asoslanishi kerak.
Umumiy falsafiy konunlar materiya, xarakat, makon, zamon, mikdor, sifat, sabab, okibat, shakl, mazmun kabi kategoriyalar vositasida ifodalanadi. Iktisodiy nazariya konunlari iktisodiy kategoriyalar
vositasida (mulk, ishlab chikarish, talab, taklif, taksimt, ayirboshlash, kiymat, narx, foyda, tovar, pul, muvozanatlanish) fiodalanadi.
Iktisodiyotni boshkarishda konunlardan kanchalik tulik va izchil foydalanilsa, mexnat sarfi shunchalik samarali buladi. Va, aksincha, boshkarish jarayonida iktisodiy konunlarni xisobga olmaslik jamiyat uchun kutilmagan, salbiy okibatlarga olib keladi. SHu sababli boshkaruv konunlarini urganishda fakat amal kilishni emas, balki boshkaruv jarayonida ongli ravishda kullanilishni xam kuzda tutish lozim. Boshkaruv konunlaridan ongli ravishda foydalanishning kup jixatdan ularni urganish bilan boglik. Konunlar kanchalik chukur urganilsa, ulardan amalda tugri foydalanish imkoniyatlari ortadi.
Lekin boshkaruv konunlarini bilish ularni anik amaliyotda muvaffakiyatli kullash uchun kafolat bulolmaydi. Konunlarni bilishda nazariya amaliyotdan ajralib kolishi foydasizdir. Demak, qonunlardan foydalanish ularni bilish, tushunish, amalda uz vaktida va tugri qo‘llay olishga bog‘liq ekan. Bu boshqaruv samaradorligini oshirishda xal kiluvchi omildir.
2-rasm
Iqtisodiy qonunlar tizimidan foydalanishning asosiy unsurlari va bosqichlri quyidagi sxemada aks ettirilgan
Иқтисо-дий конун-лар тизими
Хўжалик фаолия-тини ташкил этиш
Мақсадларни белгилаш ва уларга эришиш йулларини аниқлаш
Қарор қабул қилиш
Иқтисо-дий қонун-ларни билиш
Ko‘rsatilgan sxemani taxlil etish jarayonida uchta uzaro boglik va ketma-ket, iktisodiy konunlar tizimidan foydalanilgan xolda echiladigan masalalarni kurib utish zarur:
mavjud konunlarni, ularning u yoki bu boskichda namoyon bulish xususiyatlarini xisobga olgan xolda chukur va xar tomonlama bilish;
iktisodiy va ijtimoiy rivojlanish maksadlarini belgilash va ularni xal etish yullarini aniklash;
xujalik yuritishning bozor iktisodiyoti sharoitida rivojlantirish va unga mos shakl va uslublarini ko‘llash.
Boshqaruv qarori - keng ma’noda jamiyatdagi moddiy va ma’naviy extiyojlarning real kondirilish imkoniyatlari bilan bir nuktada kesishuvi xalk xujaligidagi bir nuktada kesishuvi. Xalk xujaligidagi bu muammoning echimi mavjud konunlar, farmonlarning bizga boglik bulmagan konuniyatlarning bizga boglik bulmagan konuniyatlarning bir-biriga muvofik kelishishidir. Boshkaruv karori - shuningdek korxona oldida turgan maksadlar va missiyasini amalga oshirish demakdir. Aynan shu jarayonda yuzlab, minglab insonlar uz extiyojlarini kondiradi, mavkega ega buladi, xar tomonlama usadi va umuman jamiyat usadi.
Karorlarni ishlab chikarish va amalda kullash raxbarning keyingi faoliyatidagi siljishlariga boglik. Bitta muammo buyicha bir necha karorlar ishlab chikiladi va ulardan bittasi amalda kullaniladi. Bu karorlar tasnifi muxim nazariy va xayotiy axamiyatga ega.
Boshkaruv faoliyatining samaradorligi nuktai nazaridan karorlar kuyidagi turlarga bulinadi: strategik va operativ.
|
