Qishloq x o ‘jaligi korxonalarini soliqqa tortish b o ‘yicha

- 
qishloq xo'jaligi mahsulotini yetishtirish vao'zi yetishtirgan mazkur 
mahsulotni qayta ishlash ulushi realizasiya qilish yoki qayta ishlash uchun 
olingan qishloq xo'jaligi mahsulotini o'z ichigaoluvchi qishloq xo'jaligi 
mahsulotini yetishtirish va qayta ishlash umumiy hajmida karnida 50 foizni 
tashkil etadiganyuridik shaxslar.
Soliq Kodeksi 362-moddasi ikkinchi qismining ikkinchi vauchinchi 
xatboshilaridanazarda tutilgan shaitlarga javob beradiganyangidan tashkil 
etilgan qishloq xo'jaligi tovarlari ishlab cliiqaruvchilar davlat ro'yxatidan 
o'tkazilgan paytdan e’tiboran yagona yer solig'ini toiovchilar bo'ladi. 
Quyidagilaryagonayersolig'ini to'lovchilari hisoblanmaydi:
* o ‘ rmon va ovchi 1 ik xo'j al i klari;
*yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan dehqon 
xo'jaliklari.
Yagona yer solig'ini to'lash tartibini qo'llash uchun soliq to'lovchi har yili 
joriy soliq davrining 1 -fevraliga qadar soliq bo'yicha hisobga olish joyidagi 
davlat soliq xizmati organlarigao'tgan soliq davrida qishloq xo'jaligi 
mahsulotini yetishtirish va qayta ishlashning umumiy hajmida qishloq xo'jaligi 
mahsulotining o‘zi yetishtirgan va qayta ishlagan ulushi ko'rsatilgan 
ma'lumotnomani taqdim etishi lozim. Qishloqxo'jaligi mahsulotini yetishtirish 
va qayta ishlashning umumiy hajmida qishloq xo'jaligi mahsulotining o'zi 
yetishtirgan va qayta ishlagan ulushini aniqlashda Soliq Kodeksining 132- 
moddasida nazarda tutilgan boshqa daromadlar hisobga olinmaydi. MLsol: 
o'tgan yildajami sof tushum 2 milliard sum, shundan o'zi yetishtirgan va 
qayta ishlagan mahsulotni sotishdan olingan tushum (1) - holatda 600 mln. 
sum, (2) - holatda 1,5 milliard sum, deylik. Misol shartiga ko'ra. umumiy 
sof tushumda qishloq xo'jaligi mahsulotining o‘zi yetishtirgan va qayta ishlagan 
ulushi (l)-holatda30 %, (2) -holatda 75 %ni tashkil etadi. Demak, (1)- 
holatda ushbu qishloq xo'jalik korxonasi yagona yer solig'ini to'lovchisi 
hisoblanmaydi, chunki uning umumiy sof tushumida qishloq xo'jaligi 
mahsulotining o'zi yetishtirgan va qayta ishlagan ulushi Soliq Kodeksining 
362-modda uchinchi bandida belgilangan me’yordan past, aksincha (2)- 
holatda u yagona yer solig'i to'lovchisi hisoblanadi. chunki bu holatda qishloq 
xo'jaligi korxonasining umiuniy tushumida qishloq xo'jaligi mahsulotining 
o‘zi yetishtirgan va qayta ishlagan ulushi belgilangan me’yordan yuqori.
Agar o'tgan soliq davriyakunlari bo'yicha yagona yer solig'i to'lovchi Soliq 
Kodeksi 362-moddasining ikkinchi qismida belgilangan shartlarga javob

bermasa, soliq to‘ lovchi joriy soliq davrining boshidan boshlab umumbelgilangan 
soliqlami yoki yagona soliq toiovini to'lashga o'tishi kerak bo‘ladi.
MikrofiiTnalar va kichik korxonalar toifasiga kiradigan soliq to'lovchi 
Soliq Kodeksi 362-moddasining ikkinchi qismida belgilangan shartlarga 
javob bennay qo‘ygan soliq davridan keyingi yilning birinchi fevralidan 
kechiktirmay davlat soliq xizmati organiga soliq solish tartibini tanlash 
to‘g'risidayozmabildirish taqdini etishi lozim. Soliq to‘lovchiningyozma 
bildirishni belgilangan muddatda taqdim etinaganligi uning unuunbelgilangan 
soliqlarni to‘lashga roziligi deb hisoblanadi.
Yagona yer solig‘ini to‘lashdan umumbelgilangan soliqlami to‘lashga o'tgan 
soliq toiovchi Soliq Kodeksida nazarda tutilgan yuridik shaxslardanolinadigan 
foyda solig‘i, obodonlashtirish va ijtimoiy iniratuzilmani rivojlantirish solig’i va 
yuridik shaxslamingmol-mulkiga solinadigan soliq bo'yiclmiunuimtelgilangan 
soliqlami to‘lashgao‘tgan soliq davrining birinchi choragiuehunjoriyto‘lovlami 
to' lashdan ozod qilinadi. Umumbelgilangan soliqlami yoki yagona soliq toiovini 
tolashga o‘tgan yagona yer solig‘ini to‘lovchi 362- moddaning birinchi qismida 
nazarda tutilgan taitibga muvofiq faqat navbatdagi sol iq davri boshidan boshlab 
yana yagona yer solig‘ ini to4 lashga o‘tishga haqi idi r.
Soliq Kodeksi 362-moddasining ikkinchi qismida belgilangan shartlarga 
javob beradiganqishloq xo jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar, shuningdek 
qishloq xo‘jaligi yo‘nalishidagi ilmiy-tadqiqot tashkilotlarining tajriba- 
eksperimental xo ‘jaliklari va ta’lim muassasalarining o‘quv-tajriba 
xo'jaliklari laoliyatning yagona yer solig‘ini to‘lash tatbiq etiladigan qismi 
bo‘yicha soliq solishning boshqacha tartibini tanlash huquqiga ega emas.
Qishloq xo‘jaligi mahsulotini yetishtirish va qayta ishlash bilan bog‘liq 
bo‘lmagan faoliyatturlarini amalga oshirishda yagona yer solig‘i to‘lovchi 
mazkur faoliyat turlari bo‘yicha alohida-alohida hisob yuritishi shart.
Soliq Kodeksi 350-moddasining birinchi qismiga muvofiq soliq solish 
tartibini tanlash huquqi saqlab qolingan mikrolImialar va kichik korxonalar 
faoliyatning boshqa turlari bo‘yicha korxonalaming tegishli toifalari uchun 
belgilangan stavkalar bo‘yichayagona soliq to‘lovi to‘lashi mumkin. 
Mikrofirmalar va kichik korxonalar toifasiga kirmaydigan soliq to‘ lovchi 
umumbelgilangan soliqlami to‘lashga o‘tishi kerak.
Yagona yer solig‘ini to‘lovchilar uchun Soliq Kodeksining 132- 
moddasida nazarda tutilgan boshqa daromadlarga soliq solinmaydi, 
dividendlar va foizlar, bii'g.alikdagi faoliyatdan olingan daromadlar bundan

mustasno. Birgalikdagi faoliyatdan olinadigan daromadlarga yagona yer 
solig‘i toiovchida dividendlarga soliq solish uchun belgilangan stavkalar 
bo'vieha soliq solinadi. Yer uchastkalari ijaraga (shu jumladan ichki xo'jalik 
pudratiga) berilganida yagona yer solig‘ini to iash majburiyati ijaraga 
beruvchining zimmasida saqlanib qoladi.
Qonun hujjatlariga muvotiq qishloq xo‘jaligini yuritish uchun egalik 
qilishga, foydalanishga yoki ijaraga berilgan yer uchastkasi soliq solish 
obyekti, yer uchastkalarining qonun hujjatlariga muvofiq belgilangan 
normativ qiymati" soliq solinadigan baza hisoblanadi.
Egalik qilish huquqi, foydalanish huquqi yoki ijara huquqi yil mobaynida 
vuj udga kelgan yer uchastkalari uchun soliq solinadigan baza yer uchastkalariga 
boigan huquq vujudga kelgan oydan keyingi oydan boshlab hisoblab 
chiqariladi. Yer uchastkasi maydoni kamaytirilgan taqdirda, soliq solinadigan 
baza yer uchastkasi maydoni kamaytirilgan oydan boshlab kamaytiriladi.
Yuridik shaxslarda yagona yer solig‘i bo‘yicha imtiyozga boigan 
huquqlar vujudga kelganda soliq solinadigan baza bu huquq vujudga kelgan 
oydan boshlab kamaytiriladi. Yagona yer soligi bo‘yicha imtiyozga boigan 
huquq tugatilgan taqdirda, soliq solinadigan baza bu huquq tugatilgan oydan 
keyingi oydan boshlab ko‘paytiriladi.
Yagona yer soligini toiashdan quyidagilarozod qilinadi:
* Soliq Kodeksi 362-moddasi ikkinchi qismining ikkinchi va uchinchi 
xatboshilarida nazarda tutilgan shartlarga muvofiq kelgan taqdirda, yangi tashkil 
etilgan qishloq xo‘jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar davlat ro‘yxatidan 
o‘tkazilgan oydan boslilab ikki yil muddatga. Mazkur imtiyoztugatilgan fermer 
xo‘jaliklari bazasida tashkil etilgan fermer xo‘jaliklarigatatbiq etilmaydi;
* ixtiyoriy tugatilayotgan tadbirkorlik subyektlari - yuridik shaxslar 
davlat ro‘yxatidan o‘tkazuvchi organ ixtiyoriy tugatish to‘g ‘risida qabul 
qilingan qaror haqida xabardor qilingan kundan e’tiboran. Ixtiyoriy tugatish 
qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda tugallanmagan yoki tugatish 
tartib-taomili tugatilgan va faoliyat qaytatiklangan taqdirda ushbuimtiyoz 
qoilanilmaydi hamda soliq summasi imtiyozqoilanilganbutundavr uchun 
to iiq miqdorda undiriladi.
11 h o lt:  1. Har bir xo'jalik b o 'y ic h a qishloq xo'jaligi yerlarining normativ qiymati O 'zbekiston 
R e s p u b l i k a s i y e r re su rsla ri, g e o d e z i y a , k a rto g ra fiy a va d a v la t k a d a s tri d a v l a t q o 'm ita s i 
to m o n id a n belgilanadi.2. Belgilangan m ezonlarga muvofiq y agona yer so lig 'i to'Iovchilariga 
k iritila d ig a n baliqchilik xo'ja lik la ri tu m a n b o 'y ic h a o 'rta c h a s u g 'o rila d ig a n yerlar normativ 
q iy m atid an kelib chiqib, yagona yer s o lig 'in i to'laydilar.

Qishloq xo'jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar - yagona yer solig'i 
to‘lovchilarga Soliq Kodeksi 282-moddasining ikkinchi qismidanazarda 
tutilgan yer solig‘ i bo'yicha imtiyozlar ham tatbiq etiladi.
Yagona yer solig'ini toMovchilari uchun kalendar yil soliq davri bo'lib 
hisoblanadi. Kalendar yil uchun yagona yer solig‘i summasi yer 
uchastkalarining normativ qiymatini yagona yer solig‘ining belgilangan 
stavkasiga ko‘paytirish orqali topiladi.
Misol: yagona yer solig‘i to‘lovchi «Sahovat» fermer xo'jaligi uchun 
ajratilgan jami yeruchastkasi 2009-yil 1 -yanvar holatiga242,4 ga, shundan: 
*yo‘llar, ariqlar va zovurlar o‘tgan yer maydoni - 17,0 ga;
*ekin yerlari maydoni - 43,4 ga;
*bog‘ uchastkalari maydoni - 83,0 ga;
*uzumzorlar maydoni - 93,4 ga;
*ko‘p yillik daraxtzorlar maydoni - 1,3 ga;
*bo‘zyerlar maydoni-4 ,3 ga.
1 ga yer uchastkasining normativ qiymati: 
ekin yerlari maydoni uchun-9 4 7 ,2 ming so‘m;
*bog‘ uchastkalari maydoni u ch u n -462,3 ming so‘m;
*uzumzorlar maydoni uchun - 467,4 ming so‘m;
*ko‘p yillik daraxtzorlar maydoni uchun - 947,2 ming so‘m; 
*bo‘zyerlar maydoni uchun 15,1 mingso‘m.
Yagona yer solig‘i stav k asi-3 ,5 %, yagona yer solig'i to'lovidan 
ozod qi lingan yer uchastkalari maydoni (bog‘ lar va uzumzorlar bo‘yicha
176,4 ga yoki normativ qiymati 82026,1 ming so‘m, soliqqa tortiladigan 
yer uchastkalari maydoni 49,0 ga yoki normativ qiymati 42404,8 ming 
so‘m.
Yuqorida keltirilgan shartli ma’lumotlar asosida tuzilgan yagona yer 
solig‘i hisob-kitobi 15.1 -jadvalda keltirilgan.
15.1-jadvalda keltirilgan yagona yer solig‘ining hisob-kitobi yer 
uchastkasi joylashgan yerdagi davlat soliq xizmati organigajoriy soliq 
davrining 1 - mayigacha taqdim etiladi.
Yil davomida berilgan yer uchastkalari uchun yagona yer solig'i yer 
uchastkasi berilganidan keyingi oydan boshlab toianadi. Yer uchastkasi 
olib qo‘yilgan (kamaytirilgan) taqdirda, yagona yer solig‘ini to'lash yer 
uchastkasi olib qo‘yilgan (kamaytirilgan) oydan boshlab to ‘xtatiladi 
(kamaytiriladi).

Download 15,8 Mb.