|
Qurilish ishlari tannarxini kalkulyatsiya qilish usullariBog'liq 4-Boshqa-tarmoqlarda-buxgalteriya-hisobining-xususiyatlari.-K.B.-URAZOV-2011-DARSLIK5.4. Qurilish ishlari tannarxini kalkulyatsiya qilish usullari
Qurilish tashkilotlaridaqurilish ishlariningrejatannarxi, normativ tannarxi
va haqiqiy tannarxi hisob-kitob qilinadi. Reja yoki normativ tannarx,
odatda, qurilish ishlari boshlanishidan oldin hisob-kitob qilinadi. Haqiqiy
tan n arx q u rilish ishlari y ak u n lan g an d a va b u y u rtm ach ilarg a
topshirilayotganda aniqlanadi.
Qurilish ishlarining reja, normativ va haqiqiy tannarxini kalkulyatsiya
qilish bir qancha maqsadlarda, chunonchi: (1) qurilish ishlariga ketishi kerak
bo‘ lgan va haqiqatda ketgan sarf-xarajatlar summasini; (2) tugallanmagan
qurilish qiymati (tannarxi)ni; (3) qurilish ishlari sotish tannarxini; (4) sotishdan
kutilayotgan va haqiqatda olingan yakuniy moliyaviy natija (foyda yoki
zarar) summasini aniqlash uchun amalga oshiriladi. Shuningdek, qurilish
ishlari haqiqiy tannarxini kalkulyatsiya qilish reja tannarx yoki normativ
tannarxga nisbatan yuz bergan chetlanishlam i aniqlashga, ushbu
chetlanishlar bo‘yichategishli boshqaruv qarorlarini qabul qilishda muhim
ahamiyat kasb etadi. Shu bois ham, qurilish ishlari haqiqiy tannarxini
kalkulyatsiya qilish qurilish jarayonini hisobga olishning yakuniy bosqichida
bajariladigan zarur ishlardan biri bo‘lib hisoblanadi.
Qurilish ishlarining haqiqiy tannarxi turli usullarda kalkulyatsiya qilinishi
mumkin. Amaliyotda eng keng tarqalgan usullar buyurtmali, jarayonli va
hissali (tugallanish foizi) usullar hisoblanadi.
Buyurtmali usulda bajarilgan har bir qurilish ishi xarajat obyekti sifatida
qaraladi. Uning haqiqiy tannarxini kalkulyatsiya qilish qurilish obyektiga
(buyurtmaga) ochilgan2010 «Asosiy ishlab chiqarish» schotidato‘plangan
hisob m a’lumotlari asosida obyekt (ish) buyurtmachiga topshirilgandan
keyin am alga osh irilad i. U sh b u sch o tn in g d e b etid a alo h id a
korrespondensiyalanuvchi schotlar bo ‘yicha k o ‘rsatilgan yig‘ma
ma’ lumotlar buyurtmaga ochilgan kalkulyatsiya kartochkasining tegishli
xarajat moddalarini to‘ldirishgaasos bo‘ladi (5.4-jadval).
|
| |
