Surxondaryo viloyati ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy ko’rsatkichlari
(2012 y. jamiga nisbatan foizda)
t/r
|
SHahar va tumanlar nomi
|
Sanoat ishlab chiqarish
|
XIM
|
Qishloq xo’jalik
yalpi mahsuloti
|
Kapital qo’yil-
malar
|
Pudrat ishlari
|
CHakana savdo
|
Pullik xizmat
|
Eks-
port
|
Im-
port
|
|
Termiz sh.
|
8,8
|
12,2
|
0,1
|
8,0
|
18,7
|
19,6
|
32,5
|
6,4
|
36,0
|
|
tumanlar:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
Angor
|
5,0
|
1,7
|
6,0
|
3,2
|
4,0
|
4,6
|
2,7
|
5,8
|
0,1
|
2
|
Bandixon
|
0,2
|
0,5
|
2,8
|
3,6
|
3,2
|
0,6
|
1,3
|
-
|
-
|
3
|
Boysun
|
1,7
|
3,8
|
4,3
|
16,4
|
7,8
|
4,3
|
2,7
|
-
|
1,1
|
4
|
Denov
|
14,2
|
29,9
|
14,3
|
6,4
|
9,9
|
24,3
|
20,4
|
8,4
|
1,1
|
5
|
Jarqo’rg’on
|
20,3
|
2,6
|
9,2
|
8,0
|
7,1
|
6,3
|
5,2
|
10,1
|
4,4
|
6
|
Muzrabot
|
6,1
|
3,2
|
6,3
|
3,5
|
3,5
|
3,8
|
3,3
|
8,8
|
0,7
|
7
|
Oltinsoy
|
0,9
|
1,4
|
6,6
|
5,5
|
4,6
|
4,2
|
2,5
|
0,03
|
1,5
|
8
|
Sariosiyo
|
5,7
|
4,0
|
6,0
|
17,4
|
13,1
|
4,8
|
5,5
|
9,2
|
22,5
|
9
|
Termiz
|
1,4
|
3,2
|
4,7
|
5,6
|
4,6
|
1,8
|
3,2
|
15,7
|
27,6
|
10
|
Uzun
|
3,1
|
2,6
|
8,4
|
3,7
|
5,7
|
4,6
|
6,0
|
3,3
|
-
|
11
|
SHerobod
|
9,2
|
7,1
|
8,0
|
4,2
|
5,7
|
4,5
|
3,3
|
13,4
|
0,1
|
12
|
SHo’rchi
|
12,2
|
23,9
|
6,4
|
3,6
|
3,8
|
7,0
|
4,8
|
6,9
|
0,1
|
13
|
Qiziriq
|
5,2
|
1,1
|
7,0
|
3,9
|
3,3
|
4,4
|
2,2
|
6,3
|
2,8
|
14
|
Qumqo’rg’on
|
6,0
|
2,8
|
9,9
|
7,4
|
5,0
|
5,2
|
4,4
|
5,6
|
2,0
|
|
Viloyat
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
100
|
(17,1 mlrd.so’m), “Surxonoziqovqatsanoati” XJniki 13,0 foizga
(24,8 mlrd.so’m), “Denov vinoa-aroq” XJniki 6,6 foizga (12,6 mlrd.so’m), “Agroxizmat SHindong” qo’shma korxonasiniki 3,3 foizga (6,2 mlrd.so’m)
to’g’ri kelgan bir paytda, “Xo’jaikon tuz” H.J. (1,5 %), “Surxonpaxtasanoat” XAB tizimi bo’yicha (0,03 %) bo’lsa, “Surxonteks” (0,0 %) qo’shma korxonalarida umuman iste’mol tovarlari ishlab chiqarilmagan.
III-BOB. SURXONDARYO VILOYATIDA SANOAT TARMOQLARINING RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI VA MUAMMOLARI.
3.1. Geografik bilimlar berishda pedagogik texnologiyalarning o’rni va ahamiyati.
Pedagogik texnalogiyalarni o’quv jarayonida qo’llash jahon amaliyotida keng tarqalmoqda. Zero o’quv jarayonini demokratlashtirish, kelishuvchanlik asosida tashkil qilishda xamkorlik, xam ijodkorlik ijod topmoqda bular o’quvchining o’quv mehnatini amalga oshirishda xarakatlantiruvchi kuch bolib xizmat qiladi. O’quvchi va o’qituvchini doimiy izlanishga uzluksiz o’z ustida ishlashga undaydi, bu o’z navbatida, ta’limda samaradorlikni taminlaydi
Mustaqil O’zbekiston respublikasida shakillanayotgan milliy istiqlol g’oyasi respublika kanistitutsiyasida etirof etillgan insonparvar, demokratik, huquqiy davlat va jamiyatni barpo etish, shuningdek, ijtimoiy-iqtisodiy hamda madaniy rivojlanishning yuqori bosqichlarga ko’tarish, jaxon xamjamiyati safidan munosib o’rin egallashga yo’naltirilgan ezgu maqsadlarni amalga oshirishga xizmat qiladi.
Ushbu maqsadlarnig ijobiy natijaga ega bo’lishi, eng avvalo, yosh avlodga ilmiy bilimlar asoslarini puxta o’rgatish, ularda manaviy-axloqiy sifatlarni shakillantirish borasidagi talimiy atrbiyaviy ishlarni samarali tashkil etishga bog’liqdir.
Zero yurtning porloq istiqbolini yaratish uning nomini jahonga keng yoyish, ulug’ ajdodlar tomonidan yaratilgan milliy madaniy merosni jamiyatga namoyish etish, ularni boyitish, mustaqil O’zbekiston Respublikasining rivojlangan mamlakatlar qatoridan joy egallashini taminlash yosh avlodni komil inson hamda malakali mutaxasis qilib tarbiyalashga bog’liqdir.
O’zbekiston Respublikasi oily majlisining IX sesiyasida qabul qilingan hamda bugungi kunda g’oyalari amaliyotda keng ko’lamda muvaffaqiyatli tadbiq etilayotgan O’zbekiston Respublikasinig “Ta’lim to’g’irisida ” gi qonuni va “Kadirlar tayyorlash milliy dasturi” mazmunida barkamol shaxs va malakali mutaxasisni tarbiyalab voyaga yetkazish jarayonining moxiyati to’laqonli ochib berilgan.
Malakali kadirlar tayorlash jarayonining xar bir bosqichi o’zida ta’lim jarayonini samarali tashkil etish, uni yuqori bosqichlarga ko’tarish, shu bilan birga jaxon ta’limi darajasiga yetkazish borasida muayyan vazifalarni amalga oshirish lozim. Chunonchi, mazkur jarayonning 3-bosqichida “ta’lim muassasalarining resurs, kadrlar va axborot ba’zalarini yanada mustaxkamlash, o’quv tarbiya jarayonini yangi o’quv uslubiy majmualar, ilg’or pedagogik texnalogiyalar bilan to’liq taminlash“ kabi dolzarb vazifalar ijobiy xal etilmog’i lozim. Mazkur vazifalarning muvoffaqiyatli xal etilishida yana bir omilning mavjudligi, ya’ni, uzluksiz ta’lim tizimi xodimlari, pedagogik o’qituvchilar tomonidan zamonaviy ta’lim texnalogiyalarining moxiyatidan xabardorliklari, hamda ularni ta’lim jarayonida samarali qo’llay olishlari, shuningdek, ta’lim jarayonini tashkil etishga nisbatan ijodiy yondashuvning qaror topishi muhum ahamiyat kasp etadi.
Bizning fikrimizcha pedagogik texnalogiyalarning asosiy vazifasi o’qitish jarayonining maqsadlarini amalga oshirish va shaxsni xar tamonlama rivojlantirishdir, shunday ekan, xozirgi axborot asrida yashab, mehnat qiladigan yoshlar o’zining kaspiy qiyofasini shakillantirish uchun ma’lum shaxsiy va kaspiy fazilatlarga ega bo’lish talab etiladi jamiyatdagi turli o’zgarishlarni ongli taxlil etib, o’z munosabatini bildira olish, mustaqil, tanqidiy fikirlash, o’z-o’zini boshqarish va rivojlantirish, kaspiy mavqeyini aniq belgilash va unga intilish, mustaqil ta’lim olish kabi sifatlar shular jumlasidandir.
Ayni vaqtda respublika ijtimoiy hayotga shiddatli tezlikda axborotlar oqimi kirib kelmoqda va keng ko’lamni qamrab olmoqda axborotlarni tezkor suratda qabul qilib olish, ularni taxlil etish, qayta ishlash, nazariy jixatdan umumlashtirish, xulosalash xamda o’quvchiga yetkazib berishni yo’lga qo’yish ta’lim tizimi oldida turgan dolzarb muammolardan biri xisoblanadi. Ta’lim tarbiya jarayoniga yangi pedagogik texnalogiyalarni tadbiq etish yuqorida qayd etilgan dolzarb muammoni ijobiy hal etishga xizmat qiladi.
Mamlakatimizda ta’lim tizimining isloh qilinishi ta’lim jarayonini ilg’or – jahon tajribasidan kelib chiqqan holda tashkil etishini taqozo qiladi. Fan –texnika taraqqiyoti texnologiyani fan sifatida o’rganishni, keyinchalik esa o’quv jarayonini ham texnologiyalashtirishga olib keldi. Ta’lim-tarbiya mazmuni, maqsad va vazifalarni davrlar o’tishi bilan kengayib borishi natijasida uning shakl va usullari ham takomillashib bormoqda. Hozirda inson faoliyatining asosiy yo’nalishlari shu faoliyatdan ko’zda tutilgan maqsadlarni to’liq amalga oshirish imkoniyatini beruvchi yaxlit tizimga, ya’ni texnologiyalarga aylanib bormoqda. Hiddi shu kabi ta’lim – tarbiya sohasida ham so’ngi yillarda pedagogik texnologiyaga amal qila boshladi.
Ishlab chiqarishdagi texnologiyada turli materiallarga ishlov berib tegishli kasb ustalari tamonidan amalga oshiriladi. Pedagogik texnologiyaning mazmuni esa o’qtuvchi, tarbiyachi tamonidan o’quvchiga aqliy, ruxiy, axloqiy jixatdan turli usulda ta’sir o’tkazishdan iborat.
Fan-texnika va ishlab-chiqarish sohasidagi jadal o’zgarishlar ta’lim-tarbiya tizimidagi ba’zi muommolarni yuzga chiqishga olib keldi. Ya’ni an’anaviy ta’lim shaklidagi o’qtishning shakil, metod vosita usullari jamiyatning bugungi rivojlanish bosqichi uchun xizmat qiladigan shaxislar mutaxassislar tayyorlash jarayonida o’zini oqlay olmadi. Natijada, pedagogika sohasida ta’lim oluvchi shaxisning individualligi, o’ziga xosligi va extiyojlari doirasidan kelib chiqib o’qtishni tashkil etishga xizmat qiluvchi metodlari tizimini yaratish o’quv jarayonini texnologizatsiyalash muommosi rivojlangan davlatlardagi dolzarb masala darajasiga ko’tarilib, ta’lim rivojining yangi vazifalarini xal qilish, shuningdek, o’qtishda kafolatlagan natijaga erishish vositasi sifatida tadqiq qilindi.
Pedagogik olimlar va amaliyotchilar ishlab chiqarish tehnologiyasini nazarda tutgan holda o’quv jarayonini ham “texnologiyalashtirishga ” ya’ni o’qitish natijasini kafolatlangan o’ziga xos texnologik jarayonga aylantirishga harakat qildilar. Natijada pedagogikada yangi yo’nalish pedagogic tehnologiya xususan, o’qitish va tarbiyalash texnologiyasi XX asrda paydo bo’ldi. Hozirgi kunda “Pedagogik texnologiya” tushunchasiga tadqiqotchi olimlar U.Nishonaliyev, N.Saydahmedov, B.G’.Ziyomuhamedov, B.K.Dyachenko, B.L.Farberman, G.K.Selevko, B.M.Monaxovlar turlicha yondashib, turli xil ta’riflar berishgan. Biz ulardan YUNESKO bergan ta’rifini keltirib o’tamiz. UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - Birlashgan Millatlar Taʼlim, Bilim va Madaniyat Tashkiloti), Birlashgan Millatlar Tashkilotining mahsus tashkilotlaridan biri boʻlib, ikkinchi dunyo urushidan soʼng, 1946-yil tashkil qilingan.
“Pedagogik texnologiya” - bu ta’lim shakllarini jadallashtirish vazifasini ko’zlagan o’qitish va bilimlarini o’zlashltirishning barcha jarayonlarini texnika hamda inson omillarida, ularning birgalikdagi harakatlari vositasida yaratish, tadbiq etish va belgilashning izchil metodidir.
“Pedagogik texnologiya” to’g’risida juda ko’p fikrlar mavjudligiga qaramay, hanuzgacha bir to’xtamga kelinmagan. Bu to’g’risida respublikamizning tadqiqotchi olimlari N.N.Azizxo’jayeva, M.T.Mirsoliyeva va G.N.Ibragimovalarning fikriga ko’ra pedagogic texnologiyaga quyidagicha ta’rif berish mumkin.
“Pedagogik texnologiya – pedagogik jarayondan ko’zlangan natijaga erishishning shaxs imkoniyatlari va o’qituvchisining innovatsion tayyorgarligidan kelib chiqib tuzilgan o’quv – tarbiya jarayoning loyihasidir”. Shuningdek, J.F.Yo’ldoshev, J. Talipova, A. G’ofurov, S. Usmonov, N. Saydaxmedov va boshhqalar ham pedagogik texnologiyalar borasida katta ishlarni amalga oshirganlar. Aynan geografiya darslarida pedagogik texnologiyalardan foydalanish borasida o’zbek geograf metodist olimlardan X. Nikadanboyeva, H.Vahobov,
O’.Safarov, P. Baratov, O. Mo’minov, P. Musayev, A. Xayitov, P. Qurbonniyozov, M.Abdurahmonov va boshqalarning hissasi katta hisoblanadi.
Biz pedagogik texnologiya tushunchasining mazmunini to’g’ri tushuntirishimiz uchun uning lug’aviy ma’nosini bilishimiz zarur hisoblanadi. “Texnologiya so’zi yunoncha “Texnos”- san’at, mahorat , “logos” esa ta’limot degan ma’nolarini bildiradi. Yunon tili (yunon. Ελληνικά [ɛliniˈka]) - yunon tili tarixidagi dastlabki bosqichda - mil. av. 14- 12-asrlardan mil. 1 -4-asrlargacha amalda boʻlgan (hoz. oʻlik) til; greklarning qadimiy tili (yana q. Yunon tili). “Pedagogik texnologiya” – xorijiy pedagogikaning yo’nalishi bo’lib, uning maqsadi ta’lim jarayonining samarasini oshirish va o’qitish natijalarini kafolatlashdan iborat.
Ta’lim samaradorligini oshirish, davlat ta’lim standartlarining bajarilishini ta’minlash, ta’limning sifat ko’rsatgichini kafolatlashda zamonaviy pedagogik texnologiya hal qiluvchi omillardan bo’lib bormoqda.
Pedagogik texnologiyani o’quv jarayonida qo’llash jahon amaliyotida keng tarqalmoqda. Zero, o’quv jarayonini demokratlashtirish, kelishuvchanlik asosida tashkil qilishda hamkorlik, ham ijodkorlik rivoj topmoqda. Bular o’quvchining o’quv mehnatini amalga oshirishda harakatlantiruvchi kuch bo’lib xizmat qiladi. O’quvchi va o’qituvchini doimiy izlanishga, uzliksiz o’z ustida ishlashga undaydi. Bu, o’z navbatida, ta’limda samaradorlikni ta’minlaydi.
Mustaqil O’zbekiston Respublikasida shakllanayotgan milliy istiqlol g’oyasi Respublika Konstitutsiyasida e’tirof etilgan insonparvar, demokratik, huquqiy davlat va jamiyatni barpo etish, shuningdek, ijtimoiy – iqtisodiy hamda madaniy rivojlanishning yuqori bosqichlariga ko’tarish, jahon hamjamiyati safidan munosib o’rin egallashga yo’naltirilgan ezgu maqsadlarni amalga oshirishga harakat qiladi.
Ushbu maqsadlarning ijobiy natijaga ega bo’lishi , en avvalo yosh avlodga ilmiy bilimlar asoslarini puxta o’rgatish ularda keng dunyoqarash hamda tafakkur ko’lamini hosil qilish, ma’naviy – axloqiy sifatlarni shakllantirish borasidagi ta’limiy – tarbiyaviy ishlarni samarali tashkil etishga bog’liqdir. Zero, yurtning porloq istiqbolini yaratish, uning nomini jahonga keng yoyish ulug’ ajdodlar tomonidan yaratilgan milliy madaniy merosni jamiyatga namoyish etish, ularni boyitish, Mustaqil O’zbekiston Respublikasining rivojlangan mamlakatlar qatoridan joy egallashini ta’minlash yosh avlodni komil inson hamda malakali mutaxasis qilib tarbiyalashga bog’liqdir.
O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisining IX sessiyasi (1997 – yil 29 - avgustda) qabul qilingan hamda bugungi kunda g’oyalari amaliyotga keng ko’lamda muvaffaqiyatli tadbiq etilayotgan O’zbekiston Respublikasining “Talim to’g’risidagi qonuni” va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”mazmunida barkamol shaxs va malakali mutaxasisni tarbiyalab voyaga yetkazish jarayonining mohiyati to’laqonli ochib berilgandir.
Malakali kadrlar tayyorlash jarayonining har bir bosqichi o’zida ta’lim jarayonini samarali tashkil etish uni yuqori bosqichlarga ko’tarish, shu bilan birga jahon ta’lim darajasiga yetkazish borasida muayyan vazifalarni amalga oshirish lozim. Chunonchi, mazkur jarayonning uchiinchi bosqichida “Talim muassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalarini yanada mustahkamlash, o’quv – tarbiya jarayonini yangi o’quv – uslubiy majmualar, ilg’or pedagogic texnologiyalarbilan to’liq ta’minlash” kabi dolzarb vazifalar ijobiy hal etilmog’i lozim.
Mazkur vazifalarning muvafaqiyatli hal etilishida yana bir omilning mavjudligi ya’ni uzluksiz ta’lim tizimi hodimlari pedagogic o’qituvchilar tomonidan zamonaviy ta’lim texnologiyalarining mohiyatidan xabardorliklari hamda ularni ta’lim jarayonida samarali qo’llay olishlari, shuningdek, ta’lim jarayonini tashkil etishga nisbatan ijodiy yondashuvning qaror topishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Bizning fikrimizcha pedagogik texnologiyalarning asosiy vazifasi – o’qitish jarayonining maqsadlarini amalga oshirish va shaxsni har tomonlama rivojlantirishdir.
Shunday ekan hozirgi axborot asrida yashab mehnat qiladigan yoshlaro’zining kasbiy qiyofasini shakllantirish uchun ma’lum shaxsiy va kasbiy fazilatlarga ega bo’lishi talab etiladi. Jamiyatdagi turli o’zgarishlarni ongli tahlil etib, o’z munosabatini bildira olish, mustaqil tanqidiy fikrlash,o’z – o’zini boshqarish va rivojlantirish, kasbiy mavqeyini aniq belgilash va unga intilish, mustaqil ta’lim olish kabi sifatlar shular jumlasidandir.
Ayni vaqtda Respublika ijtimoiy hayotida shiddatli tezlikda axborotlar oqimi kirib kelmoqda va keng ko’lamni qamrab olmoqda. Axborotlarni tezkor suratda qabul qilib olish, ularni tahlil etish, qayta ishlash, nazariy jihatdan umumlashtirish, xulosalash hamda o’quvchiga yetkazib berishni yo’lga qo’yish tizimi oldida turgan muammolardan biri hisoblanadi.
Geografiya darslarini tashkil etishda, ayniqsa geografik bilimlar berishda turli va zamonaviy pedogogik texnologiyalardan foydalanish darslarni jonli tashkil etishga olib keladi, o’quvchilarning bilish faoliyatini kuchaytiradi, dars samaradorligini oshiradi, o’quvcilarning mazkur fan bo’yicha egallagan bilimlarini chuqurlashtiradi va kengaytiradi, bilimga bo’lgan chanqoqliklarini oshiradi, izlanuvchanlikka, hozirjavoblikka, chaqqonlikka, tadbirkorlikka, tejamkorlikka o’rgatadi, ilmiy dunyoqarashini kengaytiradi, barkamol avlodni voyaga yetkazishga ulkan xissa qo’shadi.
3.2. “Surxondaryo viloyati sanoati tarmoqlari rivojlanishi va istiqbollari” mavzusini o’qitishda zamonaviy pedogogik texnologiyalardan foydalanish.
Hamkorlikda o’qitish texnalogiyalari pedagogik jarayonni takomillashtirish va uni o’quvchi shaxsga yo’naltirishga asoslangan. Bu texnalogiyalar ijodkor shaxsni shakllantirishga yo’naltirilgan ijodiy muhitni yaratish, ta’lim sifati va samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Hamkorlikda o’qitish mashg’ulotlarining asosiy jarayonlari hamkorlikda fikr almashish, suxbat, taxlil munozara,muzokara, amaliy vazifalar bajarish, biror narsani qurish, yasash, masalalar yechish va boshqalarni o’z ichiga oladi.
Yhamkorlikda o’qitish mashg’ulotlarini tashkil qilishda; o’qituvchi-sinf ,o’qituvchi-kichik guruh, o’qituvchi-katta guruh, o’qituvchi- o’quvchi,o’quvchi- o’quvchi, kichik guruh- kichik guruh,kichik guruh- sinf va boshqa tashkiliy shakllar qo’llaniladi.
Hamkorlikda o’qitish-bu o’qituvchining ta’lim tarbiya jarayonida o’quvchilar guruhi, yakka o’quvchi hamda butun sinf bilan o’zaro samarali hamlorlikni tashkil qilishi bilan birgalikda, o’quvchlarning ham o’zaro qo’llab- quvvatlovchi hamkorligini amalga oshirishdagi instruktaj va interfaol jarayonlarni ifodalovchi ommalashgan iboradir.
O’quvchilar hamkorlikda akademik topshiriqlar ustida, kichik guruhlarda ishlrshadi va o’zlariga hamda o’z gvuruhlaridagi o’rtoqlariga birgalikda yordam berishadi. Umuman, hamkorlikda o’qitish metodlari quyidagi beshta ta xususiyatga ega;
1. O’quvchilar birgalikda , umumiy topshiriq yoki o’qitilayotgan faoliyat ustida ishlashadi, bu guruhiy ish orqali yaxshi o’zlashtiriladi.
2. O’quvchilar 2-5 a’zodan iborat tarkibda kichik guruhlarda birgalikda ishlashadi.
3. O’quvchilar umumiy vazifalarning yechimini topishga erishish yoki o’rganish faoliyatini amalga oshirish uchun guruh tomopnidan ishlab chiqilgan hamda ijtimoiy qabul qilingan xulq-atvor mezonlariga riopya qilishadi.
4. O’quvchilar ijobiy va mustaqil bo’lishadi. Umumiy vazifalarning yechimini topishga erishish yoki o’rganish faoliyati bo’yicha ishlarni tashkil etish, o’quvchilarning bir- biriga ko’maklashishlari talab etilishinin hisobga olgan holda tuzilgajn bo’ladi.
5. O’quvchilar o’z ishlari natijasiga yoki boshqacha aytganda, o’qishga, ta’lim olishgab, shaxsan ma’sulyatli va javobgardirlar.
Hamkorlikda o’qitish quyidagi natijalarga erishish imkonini beradi.
- O’quvchilarning o’rganish jarayonini boyitadi.
- O’quvchilarga ular o’rtasida taqsim qilinib, o’zlashtirilgan kognitiv axborotlar to’plamini beradi.
- O’quvchilarda materialni o’rganishga ishtiyoq uyg’otadi.
- O’quvchilarning o’z shaxsiy bilim va dunyoqarashlarini shakllantirish imkoniyatlarini kengaytirish.
- Axborotlarni ikki tomonlama almashish samaradorligini oshiradi.
- O’quvchilarga mustaqil hayotga tayyorlanishlari uchun zarur bilimlarni beradi.
- Turli xil madaniyat va ijtimoiy-iqtisodiy guruhlar o’rtasida ijobiy o’zaro munosabatlarni oldinga suradi.
Hamkorlikda o’qitish texnalogiyasiga asoslangan mashg’ulotlarni o’ziga xos turlarga ajratish va ularni amalda qo’llash tizimi mavjud bo’lib, quyida shu mashg’ulotlardan ayrim na’munalarni ko’rsatib o’tamiz.
-Uch pog’onali intervyu,
- Davra suxbati,
- Ro’yxat tuzish,
- Muammolar yechishni tashkil qilish,
- Bir daqiqalik ishlar,
-Juftlik izoxlar,
- Muammoni jo’natish,
- Baholash chizig’i,
- Kam uchraydigan birlik,
- Jamoa kutuvi,
- Ikki qismli kundalik,
- O’zaro savol yo’llash.
Hamkorlikda o’qitish texnalogiyasining bir qator metodlari mavjud. Ular:
-
Zig-zag yoki “arra” metodi;
-
Kamandada o’qitish;
-
Kichik guruhlarda o’qitish; va hokazolar.
Mazkur metodlar qator olimlar tomonidan ishlab chiqilgan va tajriba-sinovdan o’tkazilgan.
Biz yuqoridagi metodlardan zig-zag yoki “arra” metodiga batafsil to’xtalmoqchimiz, chunki BMI ning tajriba sinov ishlarini o’tkazish jarayonida ushbu metoddan foydalanganmiz.
“Zig-zag” yoki “arra” metodi.
Metod uquvchilar bilan guruh asosida ishlash, mavzuni tezkor va puxta o’zlashtirishga xizmat qiladi. Metodning afzalligi quyidagi jixatlari bilan belgilanadi.
-
O’quvchilarda jamoa yoki guruh bo’lib ishlash ko’nikmasi shakllanadi.
-
Mavzuni o’zlashtirishga sarflanadigan vatq tejaladi.
“zig-zag” metodini qo’llash jqrayonida quyidagi xarakatlar amalga oshiriladi.
-
Sinf o’quvchilari bir necha guruhlarga bo’linadi.
-
Yangi mavzu mohiyatini yorituvchi matn ham guruhlar soniga teng ravishda qisimlarga ajratilagi.
-
Har bir guruhga mavzuning muayyan qismi ( birinchi matn , ikkinchi matn va hokazolar ) beriladi va uni o’rganish vazifasi topshiriladi.
-
Belgilangan vaqt davomida guruhlar matn ustida ishlaydilar.
-
Vaqtni tejash maqsadida guruh a’zolari orasidan liderlar tanlanadi va ular o’rganilgan matnga oid asosiy ma’lumotlareni guruhdoshlariga so’zlab beradilar.
-
Liderlarning fikri guruh a’zolari tomonidan to’ldirilishi mumkin.
-
Barcha guruhlar a’zolariga berilgan matnni puxta o’lashtirganlaridan so’ng matnlar guruhlararo almashtiriladi.
-
Bu bosqichda ham yuqpridagi faoliyat takrorlanadi.
-
Shu taqlidda mavzu mohiyatini yorituvchi yaxlit matn o’quvchilar tomo0nidan o’zlashtiriladi
Metodni qo’llash jarayonida quyigagi xolatlar yuzaga keladi.
-
O’quvchilar tomonidan muayyan nazariy bilimlarning puxta o’zlashtirishga erishish.
-
Har bir o’quvchini faollikka undash.
-
Ularda erkin fikrlash layoqatini shakllantirish .
-
Guruhning boshqa a’zolarining fikirlarini tinglay olish ko’nikmalarini shakllantirish.
Mazkur texnalogiyaga oid darsn ishlanmasini quyidagi mavzu asosida keltirib o’tamiz
“Surxondaryo viloyati sanoati va shaharlari ” mavzusidagi darsni hamkorlikda o’qitish texnalogiyasining “Zig-Zag” yoki “arra” metodidan foydalanilgan holda quydagicha tashkil etish bo’yicha dars ishlanmasini ilova qilamiz.
Darsning mavzusi: Surxondaryo viloyati sanoati va shaharlari
Darsning ta’limiy maqsadi: O`quvchilarga Surxondaryo viloyati, geografik o’rni, tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari, sanoati, sanoat tarmoqlari hamda shaxarlari haqida ilmiy ma’lumot berish.
Darsning tarbiyaviy maqsadi: O`quvchilarga Surxondaryo viloyati mavzusini tushuntirish orqali vatanparvarlik, ahloqiy, ma’naviy, estetik, ekologik tarbiya berish hamda ularda erkin va mustaqil fikrlashni shakllantirish, ularni darslikdan tashqari adabiyotlarni o`qish orqali dunyoqarashlarini kengaytirishga da’vat etish, ma’lumot to`plab, xulosalashga o`rgatish.
Darsning rivojlantiruvchi maqsadi: O`quvchilarning Surxondaryo viloyati to’g’risidagi ilmiy dunyo qarashini kengaytirish, qo’shimcha darslik va adabiyotlar, rasmlar, sxemalar hamda karta bilan ishlash ko’nikmalarini, nutq va muloqot madaniyatini rivojlantirish.
Dars jihozi: O’zbekistonning siyosiy xaritasi, globus, darslik, 8-sinf atlasi, mavzuga oid sxemalar, rasmlar va jadvallar.Siyosat (arab. سياسة (siyasa) - ot tarbiyalash, ot boqish) - davlatni boshqarish sanʼati. Siyosat biror guruh, jamiyatni boshqarish jarayonidir. Ushbu jarayonda tegishli guruh vakillari ham qatnashishadi.
Darsdan foydalaniladigan texnologiya: Hamkorlikda o’qitish texnalogiyasining “Zig-Zag” yoki “arra” metodi.
Asosiy tushuncha va tayanch bilimlar: Tabiiy geografik o’rin, iqtisodiy geografik o’rin, siyosiy geografik o’rin, tabiiy boyliklar, foydali qazilmalar, sanoat, sanoat tarmoqlari, yengil sanoat, oziq-ovqat sanoati, og’ir sanoat, shaharlar.
Darsning borishi.
I. Tashkiliy qism.
II. O’quvchilarni dars mavzusi maqsadi va borishi bilan tanishtirish va ularning faoliyatini o’quv topshiriqlarini bajarishga yo’llash.
III. Yangi mavzuni o’rganish.
a) “Mutaxassislar” tomonidan belgilangan o’quv topshiriqlarini sifatli bajarishga erishish.
Mazkur mavzu matni mantiqiy tugallangan fikrlar quyidagi qismlarga ajrayiladi:
1.Surxondaryo viloyatining geografik o’rni.
2.Tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari.
3.Viloyatning yengil sanoat tarmoqlari.
4.Viloyatning o’g’ir sanoat tarmoqlari.
Yuqoridagi qismlar bo’yicha o’quvchilarning mustaqil ish topshiriqlari tuziladi.
1-guruh uchun o’quv topshuriqlari.
№
|
O’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlar
|
Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
|
1.
2.
3.
4.
5.
|
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib jasvob toping va topshiriqlarni bajaring.
Iqtisodiy geografik o’rin nima?
Tabiiy geografik o’rin nima?
Siyosiy geografik o’rin nima?
Viluyatning iqtisodiy geografik o’rni qanday?
Viloyatning chegaradosh davlat va viloyatlarini yozing.
|
O’quvchilar guruhi bilan hamkorlikda ishlang.
O’quvchilar bilan o’tkaziladigan savol-javobga faol ishtirok eting.
|
2-guruh uchun o’quv topshuriqlari.
№
|
O’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlar
|
Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
|
1.
2.
3.
4.
5.
|
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib jasvob toping va topshiriqlarni bajaring.
Surxonddaryoning tabiiy sharoitiga tarif bering?
Surxondaryoda qanday tog’ va daryolar mavjud?
Viloyat qanday tabiiy boyliklarga boy?
Surxondaryoda qanday foydali qazilmalar bor?
Viloyatning foydali qazilma konlari nomini yozing.
|
O’quvchilar guruhi bilan hamkorlikda ishlang.
O’quvchilar bilan o’tkaziladigan savol-javobga faol ishtirok eting.
|
3-guruh uchun o’quv topshuriqlari.
№
|
O’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlar
|
Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
|
1.
2.
3.
4.
5.
|
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib jasvob toping va topshiriqlarni bajaring.
Yengil sanoat tarmoqlarini ayting.
Surxondaryoda qanday yengil sanoat tarmoqlari rivojlangan?
Viloyatdagi yengil sanoatga tegishli qanday qo’shma korxonalarni bilasiz?
Viloyatning oziq-ovqat sanoatiga tarif bering?
Viloyatdagi paxta tozalash sanoat tarmoqlari rivojlangan shaharlarini yozing.
|
O’quvchilar guruhi bilan hamkorlikda ishlang.
O’quvchilar bilan o’tkaziladigan savol-javobga faol ishtirok eting.
|
4-guruh uchun o’quv topshuriqlari.
№
|
O’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlar
|
Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
|
1.
2.
3.
4.
5.
|
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib jasvob toping va topshiriqlarni bajaring.
Og’ir sanoat tarmoqlarini ayting.
Surxondaryoda qanday og’ir sanoat tarmoqlari rivojlangan?
Viloyatda og’ir sanoatning rivojlanishiga qanday omillar ta’sir kop’rsatmoqda?
Viloyatning qurilish materiallari sanoatiga tarif bering?
Viloyatning og’ir sanoat tarmoqlari rivojlangan shaharlarini yozing.
|
O’quvchilar guruhi bilan hamkorlikda ishlang.
O’quvchilar bilan o’tkaziladigan savol-javobga faol ishtirok eting.
|
b) “Mutaxasislar” uchrashuvi guruhini tashkil etish va mazkur guruhlarda “mutaxasislar” yordamida o’quv materialining yaxlit holda qayta ishlab chiqarilishini amalga oshirish.
IV. Yangi mavzu yuzasidan o’quvchilar o’rtasida savol –javob, o’quv bahsi va munozara o’tkazish.
V. Yangi mavzu bo’yicha o’quvchilar bilimini nazorat qilish va baholash, darslikda berilgan savollar va test topshiriqlari orqali amalga oshiriladi handa baholanadi.
VI. Darsni umumiy yakunlash.
VII.Uyga vazifa berish.
,,Surxondaryo viloyatri sanoati va shaharlari’’ mavzusidagi Hamkorlikda o’qitish texnalogiyasining “Zig-Zag” yoki “arra” metodidan foydalanilgan darsning texnologik xaritasi.
-
Texnologik bosqichlar.
|
O’qtuvchining faoliyati.
|
O’quvchining faoliyati.
|
1
|
2
|
3
|
I. Bosqich. Tashkiliy qism
(3 minut)
|
O’qtuvchining kirsh so’zi. Bunda o’qtuvchi dars mavzusi, maqsadi va borishi bilan tanishtirish
|
Darsning mavzusi, maqsadi, vazifalari va borishi tartibi hamda bajariladigan topshiriqlarni anglaydi,
|
II. Bosqich. O’tgan mavzu yuzasidan o’quvchilar bilimlarini nazorat qilish va baholash (7 minut)
|
O’tgan mavzu yuzasidan tuzulgan test topshiriqlari yordamida o’quvchilarning bilimlarini nazorat qiladi va baholaydi.
|
O’tgan mavzu yuzasidan test topshiriqlarini bajaradi.
|
III.Bosqich.
O’quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish
(5 minut)
|
O’quv topshiriqlarining didaktik maqsadi, bajariladigan o’quv topshiriqlari bilan tanishtiradi.
|
O’quv topshiriqlarining didaktik maqsadi, bajariladigan o’quv topshiriqlari yuzasidan ko’rsatmalarni anglaydi.
|
IV. Bosqich. Yangi mavzuni o’rganish.
(15 minut)
|
O’quvchilardan ,,mutaxasislar’’tayyorlash guruhlarini va ularning mustaqil ishini tashkil etish, O’quv dasturidan o’rin olgan topshiriqlarni mustaqil o’zlashtirishni ta’minlash. “mutaxasislar” uchrashuvi guruhini tashkil etish. Har bir guruhda o’quv materialini yaxlit holda chiqarishini amalga oshirish. Tegishli hollarda yordam uyushtiradi.
|
O’z o’quv faoliyatini tashkil etish. “mutaxasislar” guruhi topshiriqlarini bajaradi.
1-guruh.Surxondaryo viloyatining geografik o’rni.
2-guruh.Tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari.
3-guruh.Viloyatning yengil sanoat tarmoqlari.
4-guruh.Viloyatning o’g’ir sanoat tarmoqlari.
“mutaxasislar” uchrashuvi guruhida o’zlashtirgan qismini bayon etib guruhda o’quv materiali yaxlit holda ishlab chiqarishida ishtirok etadi/
|
V. Bosqich. O’quvchilar bilimini nazorat qilish va baholash (10 minut)
|
O’rganilgan mavzu yuzasidan test topshiriqlari, savollar va didaktik jadvallar beradi.
|
Test topshiriqlarini bajaradi berilgan savollarga javob topadiva didaktik jadvallarni to’ldiradi.
|
VI. Bosqich. Darsda erishilgan natijani tahlil qilish. Uyga vazifa berish va yakun yasash.(5 minut).
|
O’quvchilar faoliyati va natijani tahlil qiladi. Uyga vazifa va ijodiy ish topshiriqlarini beradi.
|
O’z o’quv fasoliyati va erishgan natijasini tahlil qiladi. Uyga vazifa va ijodiy topshiriqlarini oladi.
|
X U L O S A
Ushbu bitiruv malakaviy ishida O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy jihatdan nisbatan past darajada rivojlangan mintaqalaridan biri – Surxondaryo viloyatida sanoat tarmoqlarini rivojlanish masalalari o’rganib chiqiladi. Ishni yozish natijasida quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
● Sanoat moddiy ishlab chiqarishning muhim tarmog’i sifatida mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida katta ahamiyatga ega. CHunki, mazkur tarmoqda rivojlanish holatiga ega bo’lmay turib, iqtisodi rivojlangan davlatlar qatoriga chiqish mumkin emas.
● Sanoat tarmoqlari rivojlanishida bir qator omillar ta’sir ko’rsatadi. Har qanday mintaqada sanoatni rivojlantirish uchun u yerdagi omil imkoniyatlari tahlil etilib, u asosda tarmoqlarni hududiy joylashuvini tashkil etish zarur.
●Mintaqada sanoatni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar mavjud bo’lsada, o’tgan tarixiy davrlar davomida uning iqtisodiy jihatdan rivojlanishida deyarli ahamiyatga ega bo’lmagan. Bunga Surxondaryo viloyatining iqtisodiy va geosiyosiy o’rni xususiyatlari sababchi bo’lgan.
● Surxondaryo sanoatining hududiy rivojlanishida tafovvutlar mavjud bo’lib, tumanlar orasida Denov, Jarqo’rg’on, SHo’rchi kabi nisbatan rivojlangan tumanlar o’z salmog’iga ko’ra ajralib turadi. Toshg’uzor-Boysun-Qumqo’rg’on temir yo’li faoliyati orqali kelajakda Boysun, Qumqo’rg’on tumanlarida ham sanoatni rivojlantirish imkoniyatlari kengaydi.
● Viloyatning siyosiy geografik o’rni yaqin yillargacha mavjud tabiiy resurslardan to’liq foydalanish imkonini bermagan. Hozirda mineral, iqlimiy, suv, yer, biologik hamda rekreatsiya resurslaridan samarali foydalanish asosida viloyat iqtisodiyotini rivojlantirish mumkin. Mineral resurslar bilan ancha yaxshi ta’minlangan bu o’lkada og’ir sanoat tarmoqlarini rivojlantirish imkoniyatlari katta.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati
1. Karimov I.A. Bunyodkor xalqimiz azmu shijoatining amaldagi ifodasi. Toshguzar – Boysun – Qumqo’rg’on temir yo’lining ishga tushirilishiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi nutqi // Xalq so’zi, 2007.25 avg.
2. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish. – T.: O’zbekiston, 2010.
3. Asanov G., Nabixonov M., Safarov I. O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jo’g’rofiyasi.- T.: O’qituvchi, 1994.-209 b.
4. Ahmedov E.A., Saydaminova Z.A. O’zbekiston Respublikasi qisqacha ma’lumotnoma. – T.: O’zbekiston, 2006.
5. Baratov P. O’zbekiston tabiiy geografiyasi.- T.:O’qituvchi, 1996.
6. Boltaev B. Surxondaryo viloyati foydali qazilma resurslaridan foydalanish geografiyasi // Respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi materiallari. – Termiz, 2006. b. 140-141b.
6. Ziyomuhammedov B. Ta’lim texnologiyalari. – T.,2012.
7. Ro’ziev A. Surxondaryo viloyati. – T.: Jayxun,1996. – 119 b.
8. Ro’ziev A., Abirqulov Q. O’zbekiston iqtisodiy geografiyasi. – T.: SHarq, 2001. – 11-44 b.
9. Safarova N.I. Surxondaryoda sanoat rivojlantirilishiga imkoniyat bormi? // O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi №6. – T., 1999. b. 30
10. Safarova N.I. Surxondaryo viloyati ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi hududiy tafovutlar // O’zb. GJ axboroti. 32-jild. – t., 2008. b. 82-85.
11. Soliev A., Abdunazarov H. Yengil va oziq-ovqat sanoatining mintaqaviy muammolari (Surxondaryo viloyati misolida). – T.: Fan, 2007. – 130 b.
12. Soliev A., Mahamadaliev. Iqtisodiy geografiya asoslari. – T.: O’zbekiston, 1996. – 69 b.
13. Soliev A., Nazarov M., Qurbonov SH. O’zbekiston hududlari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi. – T. : Mumtozso’z, 2010.
14. Surxondaryo tarixidan lavhalar. – T., 1991.
15. O’zbekiston hududlari mustaqillik yillarida. – T.: SHarq, 1996 .
ANNOTATSIYA
Surxondaryo viloyati sanoati tarmoqlari va uning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar o’rganib chiqilgan. Surxondaryo sanoatining hududiy joylashuvi va rivojlanish istiqbollari tahlil qilingan. Bitiruv malakaviy ish mavzusi asosida 8-sinf “O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi” fani “Surxondaryo iqtisodiy geografik rayoni” mavzusi bo’yicha dars ishlanmasi tayyorlangan.
АННОТАЦИЯ
Изучено отрасли промышленности Сурхандарьинского вилоята и факторы влияющие на его развитие. Проанализирована свойства территориального размещения отраслей промышленности Сурхандарьи и перспективы их развитие. Дана разработка на тему «Сурхандарьинский экономико-географический район» по теме выпускного квалификационного работы для 8-классов по предмету «Экономическая и социальная география Узбекистана».
ABSTRACT
Studied industries Surkhandarya region and factors influencing its development . Analyzed the properties of territorial distribution industries Surhandarya and prospects for their development. Given development on " Surkhondaryo economic and geographical area " on the topic of final qualifying works for 8 classes on the subject of " economic and social geography of Uzbekistan."
O’zbekcha – Inglizcha
1. Agrar – agrarian
2. Qishloq xo'jaligi – агриcултуре
3. Joylashmoq-allocation
4. Qirg’oq bo'yi - along shore
5. O'rab turgan – ambient
6. Yillik – anniversary
7. O'rmon - xo'jaligi – арбориcултуре
8. Maydon – area
9. Tasirko'rsatmoq – асcендант
10. Tug’ilishdarajasi - birthrate
11. Toshko'mir – carboniferous
12. Markaz – centre
13. Karta – char
14. Iqlim – climat
15. Ko'mir – coal
16. Dengiz qirg’og’i – coast
17. Sharoit – condition
18. Qulay – conerinin
19. Miqdor – deal
20. Delta – delta
21. Rivojlanish – development
22. Geografik o'rin - geographical plac
23. Samarali – fruitly
24. Muommolar – problems
25. Mis – copper
27. Shahar – sity
28. Kishloq – villag
29. Xo'jalik – econam
30. Sanoat – industar
31. Dehqonchilik - farming farm
32. Yer – earth-
33. Joylashuv – disposal
34. Korxona – enterprise
35. Ishlab chiqarish – fabrication
36. Eksport – export
37. Import – import
38. Omil – factor
39. Chegara – frontier
40. Foyda – gain
41. Barqaror – stable
42. Bilim – knowledge
43. Baho – price
45. Javob – answer
46. Hudud – border
47. Unsur– component
48. Ko'rgazmali – visual
49. Maqsad – aim
50. Mavzu – topic
51. Okean – ocean
52. Tabiat – nature
53. Savol – question
54. O'simlik – plan
55. Aholi – inhabitants
56. Qarshi – against
57. Turizm – hiking
58. Gaz – gas
59. Janub – south
60. Janubi g’arb - south west-
61. Janubi sharq - south east
62. Qadimgi – ancent
63. Poytaxt – capital
64. Qarshi (1926 37 yillarda Behbudiy) - Qashqadaryo viloyatidagi shahar (1926 yildan), viloyat markazi (1943 yildan). Qashqadaryo vohasining markazida, Qashqadaryo boʻyida, xalqaro t. yil va avtomobil yoʻllari kesishgan joyda. Poytaxt - davlatning bosh shahri, mamlakatning maʼmuriy-siyosiy mar-kazi. P., odatda, markaziy (umummilliy) xukumat, parlament va sud muassasalari qarorgohi hisoblanadi. Odatda, P. aloxdsa boshqaruv tartibi boʻlgan mustaqil maʼmuriy birlikka ajratiladi. Quruqlik – land
65. Rayon - gis trict
66. Respublika – republic
67. Viloyat – province
68. Iqtisod – economy
69. Mustaqillik – independence
70. Ittifoq – union
71. Firma – firm
72. Menejment – menejment
73. Ehtiyot – need
74. Siyosat – politecs
75. Jahon – world
76. Po'lat – steel
77. Avtomabil – car
78. Kimyoviy tola - chemecal fiber
79. Don – grain
80. Go'sht – meat
81. Mahsulot – produc
82. Raqobat – revalry
83. Jahon bozori - worlds market
84. Pul – money
85. Oqsil – acsia
86. Daromad – forward
87. Milliy iqtisodiyot - national politice
88. Halqaro savdo - international frade
89. Hokimiyat – government
90. Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiisteʼmol qilish - q. Mansabdorlik jinoyatlari, Xizmat mansabini suiisteʼmol qilish. Rel'ef – relief
91. Ob-havo – weather
92. Mintaqa – zone
93. Hayvonot dunyosi – fauna
94. Dasht – deser
95. Daryo – river
96. Balandlik – suight
97. Atrof-muhit – environment
98. Muzlik – glacier
99. Madaniy – cultural
100. Tog’ –mountain
101. Atrofida – about
102. Sathidan yuqorida - above
103. Tahlil qilmoq - analiyse
104. Havo – air
105. Shartnoma – agreement
106. Yuqori – ump
107. Bo’yida – lengthewise
108. Asr – centure
109. Buyuk – reat
110. Bahor - spring
111. Shamol – wind
112. Nam – moist
113. Ichki – internal
114. Suv – water
115. Vaqt – tume
116. Xulosa - conclesion
117. Baland – high
118. Gektar – hectore
119. Genetika – genetics
120. Globus – globe
121. Global – global
122. Issiq – hot
123. Guruh – group
124. Geografiya – geography
125. Sovuq – could
126. Demokratiya – democracy
127. Qishloq – willage
128. Jungli – jungle
129. Yovvoyi – wild
130. Uzun – long
131. Yomg’ir – rain
132. Hukumat – document
133. Vodiy – valley
134. Yo’l – dear
135. Hayot – life
136. Qo’riqxona – natureneserve
137. Qurg’oqchil – drought
138. Himoya qilmoq – defend
139. Yulduz – star
140. Hayvon – beast
141. Yashil – green
142. Yer qimirlamoq – earthquake
143. Manzara – nepresentation
144. Intensiv – intensive
145. Bug’lanish – evaporation
146. Foydalanilmoq – untelization
147. Izlamoq – explore
148. Yirik – enormous
149. Tun – night
150. Materik - kontinent
|
