|
Ta’lim tizimida sun’iy intellektdan foydalanish istiqbollari
|
| bet | 1/2 | | Sana | 14.04.2024 | | Hajmi | 27.38 Kb. | | #195518 |
Bog'liq 84-89 10.Kadr kompozitsiyasi tahrirlash, Fintech IT 2022 фан дастури, 1.Innavatsiya фан дастури 2022-oxirgisi (2), эълон тренинг, 1696326501 (1), 1696326501, Rustamov F, 1-laboratoriya, portal.guldu.uz-IQTISODIYOTNI DAVLAT TOMONIDAN TARTIBGA SOLISHNING BUDJET-SOLIQ VOSITALARI
Annotatsiya. Maqolada “Sun’iy intellekt” tushunchasi, ta’lim tizimida sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish xususiyatlari keltirilgan. Sun’iy intellektni zamonaviy ta’lim sohasida qo‘llash muammolari va istiqbollari sanab o‘tilgan. Sun’iy intellektning ta’lim jarayonlaridagi o‘zgarishlarga ta’sir qilish imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar: intellekt, aql, sun’iy intellekt, mashinali o‘qitish, zamonaviy ta’lim, o‘quv jarayoni, zamonaviy axborot texnologiyalari.
Sun’iy intellekt (Artificial Intelligence) odatda inson aqlini talab qiladigan vazifalarni bajara oladigan kompyuter tizimlarini ishlab chiqishni anglatadi.
Bugungi kunda sun’iy intellekt hayotimizning turli sohalari rivojlanishiga ta’sir qiluvchi asosiy omilga aylanib bormoqda. Ushbu texnologiyalar unumdorlik va samaradorlikni oshirishdan tortib, ilm-fan va innovatsiyalardagi yutuqlarga qadar ulkan foyda keltirish salohiyatiga ega.
Ta’lim sohasida darslarda sun’iy intellektdan foydalanish o‘rganish va o‘qitishga zamonaviy va innovatsion yondashuvni ifodalaydi. Sun’iy intellekt ta’lim sohasida muhim o‘zgarishlarni amalga oshirmoqda, yangi imkoniyatlar yaratmoqda va ta’lim sifatini oshirmoqda.
Sun’iy intellektni ta’limda qo‘llashning asosiy yo‘nalishlaridan biri bu shaxsiylashtirilgan ta’limdir. Mashinali o‘qitish algoritmlari va ma’lumotlarni tahlil qilishdan foydalangan holda, sun’iy intellekt o‘quv jarayonini har bir talabaning individual ehtiyojlari va qobiliyatiga moslashtirishi mumkin. Bu har bir ta’lim oluvchining bilim darajasi va muvaffaqiyatidan kelib chiqib, individual o‘quv rejalarini tuzish, qo‘shimcha materiallar va topshiriqlarni taklif qilish imkonini beradi. Sun’iy intellektdan interfaol o‘quv materiallarini yaratishda ham foydalanish mumkin. Bu oʻquvchilarga virtual modellar va stsenariylar bilan ishlash orqali amaliy koʻnikma va tajriba orttirish imkonini beruvchi virtual laboratoriyalar, simulyatsiyalar, simulyatorlar va boshqa taʼlim dasturlarini oʻz ichiga olishi mumkin. Bu, ayniqsa, fan, muhandislik yoki tibbiyot kabi amaliy ishlarni talab qiladigan sohalarda foydalidir.
Ma’lumotlarni tahlil qilish - ta’limda sun’iy intellektning yana bir muhim qo‘llanilishi. Mashinal o‘rganish algoritmlaridan foydalangan holda, sun’iy intellekt trening davomida to‘plangan katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlashi va tahlil qilishi va o‘qituvchilar va administratorlar uchun qimmatli tushunchalarni berishi mumkin. Bu tendentsiyalarni aniqlashga, talabalar taraqqiyotini tushunishga, zaif
tomonlarini aniqlashga va ta’lim jarayonini yaxshilash uchun fikr-mulohazalarni taqdim etishga yordam beradi.
Sun’iy intellekt, shuningdek, baholash topshiriqlari, darslarni rejalashtirish yoki administrator bajaradigan jarayonlar kabi odatiy vazifalarni avtomatlashtirish uchun ham ishlatilishi mumkin. Bu o‘qituvchilar va administratorlarga ta’limning muhimroq jihatlariga, masalan, kurs ishini ishlab chiqish va talabalarning o‘zaro munosabatiga e’tibor qaratish imkonini beradi.
Bugungi kunda sun’iy intellekt asosida yaratilgan GPT chati maktab o‘quvchilari va talabalar orasida juda mashhurdir. Sinfda GPT (Generative Pre-trained Transformer) suhbatidan foydalanish ta’limga qiziqarli va innovatsion yondashuvdir. GPT - bu matn yaratish va kontekstga asoslangan savollarga javob berishga qodir bo‘lgan katta hajmdagi matnli ma’lumotlarga o‘rgatilgan sun’iy intellekt modeli.
Ta’lim muhitida GPT chatining asosiy qo‘llanilishidan biri o‘quvchilarga turli mavzular bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumot va tushuntirishlarni olishda yordam berishdir. Talabalar GPT chatiga savollar berishlari mumkin va model o‘zining oldingi bilimlari va berilgan kontekstni tahlil qilish asosida javoblarni ishlab chiqaradi. Bunda talaba o‘zini qiziqtirgan masalalar haqida ko‘proq ma’lumot olishni istagan hollarda foydali bo‘lishi mumkin.
Shuni ta’kidlash kerakki, darslarda GPT chatidan foydalanish o‘qituvchi rolini almashtirmasligi kerak. GPT modeli samarali ta’limni qo‘llab-quvvatlash vositasi bo‘lishi mumkin, ammo u chuqur tahlil va shaxsiy yordam ko‘rsatadigan professional o‘qituvchining o‘rnini bosa olmaydi. O‘qituvchilar GPT chatidan o‘quv jarayonini yaxshilaydigan qo‘shimcha manba sifatida foydalanishlari kerak.
Biroq, mashg‘ulotlarda GPT chatidan foydalanishda e’tiborga olish mumkin bo‘lgan cheklovlar mavjud. GPT modeli noto‘g‘ri yoki noaniq bo‘lishi mumkin bo‘lgan javoblarni yaratishi mumkin. Talabalar va o‘qituvchilar tanqidiy munosabatda bo‘lishlari va model tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarni qo‘shimcha manbalar va ekspert bilimlari bilan tekshirishlari kerak. Sun’iy intellektdan foydalangan holda “Mobil ilovalarni ishlab chiqish” fanidan darslar talabalarga zamonaviy texnologiyalarning ikkita muhim yo‘nalishi: mobil ilovalar va sun’iy intellektni o‘rganish uchun noyob imkoniyat yaratadi. Ushbu darslar mobil ilovalarda sun’iy intellektni ishlab chiqish va qo‘llash ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan bir qator qiziqarli va amaliy mashg‘ulotlarni o‘z ichiga olishi mumkin.
Mana shunday mashg‘ulotlarda amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan ba’zi g‘oyalar va variantlarni keltirib o‘tamiz:
Mobil rivojlanish asoslari: Mobil ilovalarni ishlab chiqishning asosiy tamoyillari va texnologiyalarini ko‘rib chiqish. Android va iOS kabi mashhur platformalarni ko‘rib chiqadi va asosiy tushunchalar, dasturlash tillari va mobil ilovalarni ishlab chiqishda foydalaniladigan vositalarni tushuntiradi.
Sun’iy intellektga kirish: Sun’iy intellekt asoslari bo‘yicha kirish darsini o‘tkazish. Mashinal o‘rganish, neyron tarmoqlar va tabiiy tillarni qayta ishlash kabi asosiy tushunchalarni va ularni turli sohalarda, jumladan, mobil ilovalarda qo‘llashni tushuntiradi.
Sun’iy intellektdan foydalangan holda mobil ilova yaratish: O‘quvchilarni guruhlarga bo‘lish va har bir guruhga sun’iy intellekt yordamida mobil ilova ishlab chiqish vazifasini berish. Bu tasvirni aniqlash ilovasi, ovozli yordamchi, tavsiyalar mexanizmi yoki sun’iy intellekt funksiyasidan foydalanadigan boshqa ilova bo‘lishi mumkin.
Sun’iy intellekt freymvorklaridan foydalangan holda amaliy mashqlarni bajarish: Talabalar o‘quv dasturiga Tensorflow yoki PyTorch kabi mashhur sun’iy intellekt freymvorklari va kutubxonalari bilan ishlashlari mumkin bo‘lgan amaliy mashqlarni kiritish. Mashinali o‘rganishning kichik modellarini yoki neyron tarmoqlarini amaliyotda ishlab chiqish talabalarga mobil ilovalar kontekstida sun’iy intellekt tushunchalarini yaxshiroq tushunish va qo‘llashga yordam beradi.
Tahlil va muhokama. Sun’iy intellekt va neyron tarmoqlardan foydalangan holda mashg‘ulotlarda talabalarga ushbu texnologiyalarni yaxshiroq tushunish va qo‘llashga yordam beradigan turli xil faoliyat yo‘nalishlarini kiritish mumkin.
Bu kabi mashg‘ulotlarda foydalanishingiz mumkin bo‘lgan ba’zi faoliyat yo‘nalishlari:
Mashinali o‘rganish modellarini o‘qitish: talabalar neyron tarmoqlari va turli xil o‘rganish algoritmlaridan foydalangan holda mashinal o‘rganish modellarini bilan shug‘ullanishlari mumkin. Bunga tasvirni aniqlash modelini o‘rgatish, vaqt seriyasini bashorat qilish yoki tabiiy tilni qayta ishlash kiradi.
O‘yinlar uchun sun’iy intellektni yaratish: talabalar neyron tarmoqlardan foydalangan holda kompyuter o‘yinlari uchun sun’iy intellektni ishlab chiqishlari mumkin. Bu o‘yin o‘ynashni o‘rganadigan va tajriba bilan rivojlanadigan agentlarni yaratishni o‘z ichiga olishi mumkin.
Sun’iy intellekt yordamida ma’lumotlarni tahlil qilish: talabalar sun’iy intellekt usullaridan foydalangan holda katta hajmdagi ma’lumotlarni tahlil qilishlari mumkin. Bunga ma’lumotlarni qayta ishlash, turlarini aniqlash, ma’lumotlarni klasterlash yoki tasniflash kiradi.
Chat-botni ishlab chiqish: talabalar neyron tarmoqlari va tabiiy tilni qayta ishlash yordamida chat-botlarni ishlab chiqishlari mumkin. Bu ularga tilni qayta ishlash algoritmlari qanday ishlashini va sun’iy intellekt yordamida nutq interfeyslarini qanday yaratishni tushunishga imkon beradi.
Xulosa: Sun’iy intellekt muntazam vazifalarni avtomatlashtirishi mumkin, bu esa insonlarga yanada murakkab vazifalarga e’tibor qaratishlari uchun vaqtni bo‘shatish imkonini beradi. Bu ish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Shuningdek, sun’iy intellekt yangi g‘oyalar va texnologiyalarni ishlab chiqishga, ilgari imkoni bo‘lmagan mahsulot va xizmatlarni yaratishga imkon beradi. Masalan, tibbiyotda sun’iy intellekt kasalliklarni tashxislash va davolashda, avtosanoatda esa avtonom transport- vositalarini yaratishda yordam beradi. Biroq, sun’iy intellektning rivojlanishi axloq, maxfiylik va xavfsizlik sohasida ham savollar tug‘diradi, shuning uchun, tegishli qoidalar va qonunlarni ishlab chiqish, sun’iy intellektdan samarali foydalanish va himoya qilish uchun mutaxassislarni tayyorlash muhimdir.
Umuman olganda, sun’iy intellektni o‘rganish tez o‘zgaruvchan dunyoga tayyor bo‘lish va sun’iy intellekt kuchidan foydalanish uchun muhim ahamiyatga ega. Bu kelajakda talab qilinadigan ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi va o‘quv jarayonida turli talabalar maqsadlariga erishish uchun texnologiyadan qanday samarali foydalanishni tushunishga yordam beradi.
|
| |
