9.4. Logistikada avtomat ravishda identifikatsiyalash texnologiyasidan foydalanish Logistik tizim ni samarali boshqarish uchun istalgan paytda
kiruvchi va chiquvchi m oddiy oqimlar, shuningdek, logistik tizim
ichida aylanib yurgan moddiy oqim lar to ‘g‘risida m a’lumotlarga
ega bo ‘lish kerak. Buning uchun har bitta yuk birligini ajratib
oladigan (identifikatsiya) mikroprotsessor texnikasi kerak bo'ladi.
Turli xil shtrix-kodlam i o ‘qiy oladigan uskunalar o ‘sha onda va
aynan o ‘sha yerda (sanoat korxonalari om borlarida, ulguiji savdo
bazalarida, magazin va transportda) logistik operatsiya amalga
oshirilganligi to ‘g‘risida axborot olish im konini beradi. Olingan
axborot real vaqt masshtabi ichida qayta ishlanadi.
Eng birinchi shtrix-kod konsepsiyasiga asos solgan patent bu
D. K erm otning 1934-yilda yaratgan ishlanm asi bo'lgan. Turh
obyektlami identifikatsiya qilish uchun bu patent to ‘rtta parallel
chiziqqa asoslangan saralash xarita tizim ini tavsiflagan.
157
0 ‘tgan asrning 40-yillarida amerikalik olimlar D. Vudlend va
B. Silver tom onidan magazinlar kassasida narxlami o ‘qiy oladigan
texnik vositalar ustida izlanishlar olib borishgan. 1949-yilda olimlar
patent olishgan. Patentda markazdagi belgi atrofida aylanmali kodni
tavsifl agars.
60-yillarning oxirida AQSH va Kanadada supermarketlardagi
term inallarni avtom atlashtirish bo 'y ich a tadqiqotlar boshlandi.
«Ho'kiz ko"zi» ramziy belgi va uni o ‘qish uchun skanerlar ustida
ishlar tugallanib joriy etildi.
U P C (Universal Product Code) shtrix-kodining hozirgi taiqini
1973-yilda AQShda paydo b o id i. Tovarlarni muvaffaqiyatli shtrix-
kodlash va avtom at tarzda identifikatsiyalash Yevropada katta
q iz iq ish u y g 'o td i. 1977-yilda E A N -1 3 (E u ro p e a n A rticle
Numbering) kodi va belgisi yaratildi ham da tasdiqlandi.
Rossiyada «YUNIS -K A N /G S 1 RUS» savdo shtrix-kodlarini
belgilab berish bilan avtom atik identifikatsiyalash uyushm asi
shug‘ullanadi.
Shtrix-kod m a ’lum bir kod asosida to ‘q va och, har xil
kenglikdagi yo‘l-yo‘1 tasmalardan tuzilgan bo'ladi. Strix-kodning
tasviri logistik tizimning obyekti bo ‘lgan predmetga tushiriladi.
Bu predm etni qayd qiiish uchun skanerlash operatsiyasi o ‘tkaziladi.
Bunda lazer nuri shtrix-kod ustidan goh to ‘q, goh och y o llam i
kesib o ‘tadi.
O ch yo‘llardan aks etgan yorug‘lik nuri yorug‘lik sezuvchi
qurilma orqali tutilib b o ’lingan diskret signalga aylanadi. EH M
elektr signali shifrni ochib raqam li kodga aylantiradi. Avto-
matlashtirilgan axborot yig'ish tizimi turli xil har biri o ‘z texnologik
afzalliklarga e g a b o ‘lgan shtrix-kodlardan foydalanishga asoslangan.
Turli xil shtrix-kodlardan foydalanish sohalari 9.3-jadvalda ifoda
etilgan.
EAN-13 kodini batafsilroq ko‘rib chiqamiz. 13 raqamli kod
bo‘lib, mamlakat, tovar ishlab chiqargan korxona, tovar tavsif-
nomasi va nazorat (kontrol) raqami haqida axborot beruvchi xalq
iste’moli tovarlarini kodlashda ishlatiladi,
Tovar chiqarishning yo!lga qo ‘yish bosqichida unga 13 raqamli
kod beriladi, keyinchalik tovar chiqarilayotganda ushbu kod
158
tovarga tushiriladi. EAN uyushmasi tom onidan berilgan birinchi
ikkita yoki uchta raqam m amlakat kodini bildiradi. Kodning bu
qismini bayroq deb atashadi.
