qiladi,
iliq
psixologik
iqlimni
yaratadi.
Bugungi kunda o„smirlar taqdiri masalasi g„oyat muhim axamiyat kasb etmoqda.
O„smirlik muammosiga e‟tiborni kuchaytirish zarurligining asosiy sabablari
sifatida
quyidagilarni
ko„rsatish
mumkin:
1.Fan va texnika rivojlanishi
natijasida madaniyat, san‟at va adabiyot, ijtimoiy-
iqtisodiy
shart-sharoitlarning
o„zgarayotgani;
2.Ommaviy axborot ko„lamining kengayishi tufayli o„smirlar ongliligi darajasining
ko„tarilgani;
3.O„g„il
va
qizlarning
dunyo
voqealaridan
xabardorligi;
4.
Ularning
jismoniy
va
aqliy
kamolotining
jadallashgani;
5. O„smirlar bilan ishlashda g„oyaviy-siyosiy, vatanparvarlik va baynalminal
tarbiyaga
alohida
yondashishi
zarurligi;
6.
Oshkoralik, ijtimoiy adolat, demokratiya muammolarining ijtimoiy hayotga
chuqur
kirib
borayotgani;
Respublika ta‟lim tizimida o„quvchilar uchun mustaqil bilim olish,
ijodiy fikr
yuritish, o„zini-o„zi boshqarish, anglash, baholash va nazorat qilishga keng
imkoniyatlar yaratilgan. O„smirlik yoshida bolalikdan kattalik holatiga ko„chish
jarayoni sodir bo„ladi. O„smirda psixik jarayonlar keskin o„zgarishi bilan aqliy
faoliyatida ham burilishlar seziladi. SHuning
uchun shaxslararo munosabatda,
talaba bilan o„qituvchining muloqotida, kattalar bilan o„smirlarning muomilasida
qat‟iy o„zgarishlar vujudga keladi. Bu o„zgarishlar jarayonida qiyinchiliklar
tug„iladi. Bular avvalo ta‟lim jarayonida ro„y beradi: yangi axborot ma‟lumotlarini
bayon
qilish shakli, uslubi va usullari o„smirni qoniqtirmay qo„yadi. O„smirda
shaxsiy nuqtai nazarning vujudga kelishi sababli u kattalarning qayg„urishi,
koyishiga qaramay, o„zining fikrini o„tkazishga xarakat qiladi. Serzardalik
kundalik xatti-harakatining ajralmas qismiga aylanadi. Ayrim pedagoglar kuyinib
gapiradilar, ba‟zi illatlarni tanqid qiladilar va ularning ijtimoiy-psixologik ildizini
topishga intiladilar, lekin mazkur illatlarning oldini
olish chora va tadbirlari
tizimini ishlab chiqa olmaydilar. Vujudga kelgan ziddiyatlar va qarama-
qarshiliklarni
psixologik
kamolotni
ta‟minlash,
faoliyat
turlarini
murakkablashtirish orqali o„smir shaxsida yangi psixologik fazilatlarni tarkib
toptirish bilan asta-sekin yo„qotish mumkin. Bu davr insonning kamoloti yuqoriroq
bosqichga
ko„tarilishi
bilan
yakunlanadi.
Kamol
topish
o„smirdan
umumlagshtirish, xukm va xulosalar chiqarish,
mavhumlashtirish, ob‟ektlar
o„rtasidagi ichki munosabatlarni o„rnatish, muhim qonuniyat, xususiyat, mexanizm
va tushunchalarni anglash, ixtiyoriy diqqat, barqaror qiziqish,
ongli motiv va
mantiqiy eslab qolishni talab qiladi. Bularning barchasi fanlarga doir bilimlar
tizimini vujudga keltiradi, amaliy ko„nikmalarni shakillantiradi, o„zini-o„zi nazorat
qilish, baholash, anglash singari xususiyatlarni tarkib toptiradi. Maktab va
faoliyatda keng imkoniyatlar bo„lsa, o„quvchi muayyan
vazifa va topshiriqlarni
bajara boshlaydi. Natijada o„smirning ijtimoiy mavqei ortib, faoliyati
takomillashib,
psixikasi
har
tomonlama
rivojlanib
boradi.
