Telekommunikatsiya vositalari

8 
kommutatsiya qilish hamda ularni boshqarish imkonini beruvchi texnik 
qurilmalar, asbob-uskunalar, inshootlar va tizimlar.
Telekommunikatsiyalar kanali - texnik vositalar va tarqalish muhiti 
majmui boʻlib, u telekommunikatsiya signallarining oʻtish yoʻlini hosil 
qiladi. Bu yoʻl kanallar va ikkilamchi tarmoq liniyalari bilan ikkilamchi 
tarmoq stansiyalari hamda tugunlari yordamida ketma-ket ulangan. 
Shunda uning chekkalariga abonent chekka qurilmalari (terminallari) 
ulanganda 
manbadan 
qabul 
qiluvchi(lar)ga 
xabar 
yetkazishni 
taʻminlaydi. Tarmoqning turiga koʻra, telekommunikatsiyalar kanalini, 
masalan, telefon, telegraf, maʻlumotlar uzatish kanali deb ataladi. 
Hududiy alomati boʻyicha telekommunikatsiya kanallari xalqaro, 
shaharlararo, hududiy va mahalliy turlarga boʻlinadi. 
Telekommunikatsiyalar tarmogʻi – bu uzatishlarning bir yoki bir 
necha turini: telefon, telegraf, faksimil turlarini, maʻlumotlar uzatish va 
hujjatli xabarlarning boshqa turlarini, televizion va radioeshittirish 
dasturlarini translyasiya qilishni taʻminlovchi telekommunikatsiya 
vositalarining majmui. 
Telekommunikatsiyaning yadrosini tashkil etuvchi – telefon 
tarmogʻi XX asrda interaktiv xizmatlarning asosiy ikki aloqa turini – 
telefon va telegraf xizmatlari orqali amalga oshirilardi. Telegraf aloqasi 
asta-sekin oʻtmishning vositasiga aylanib bormoqda, lekin telefon 
aloqasi esa uning oʻrnini zabt etayotgani, infokommunikatsiyalar 
xizmatlari bozorining muhim oʻrinlarini egallashda davom etmoqda. 
Boshqacha 
qilib 
aytganda, 
jahonda 
telekommunikatsiyalarning 
globallashuvi shakllanmoqda, aloqaning yangi avlodi jadal kirib 
kelmoqda. 
XXI asrda telefon aloqasining sifatli rivojlanishi quyidagi 
yoʻnalishlar asosida amalga oshiriladi: 
• Axborot uzatish, kommutatsiyaning raqamli usullariga oʻtishni 
tugatish; 
• Telefon tarmogʻi abonentlariga taqdim etilayotgan xizmatlar 
koʻlamini oshirish; 
• Telefon tarmogʻining asosiy elementlarida oʻtkazuvchanlik 
qobiliyatini maksimal oshirish; 
• Tarmoqdan foydalanish mavqeyini kengaytirish va turli texnik 
vositalar qurilishi uchun undan foydalanish; 
• Xizmat koʻrsatish hamda maʻlumotni uzatish servis sifati 
koʻrsatgichlarini oshirish; 

9 
• Aloqani barqaror ishlashini taʻminlashda samarali texnik 
ekspluatatsiya usullaridan foydalanish; 
• Eng muhimi, telefon tarmoqlari qurilishi xarajatlar koʻlamini 
kamaytirish, tarmoqni rivojlantirish va texnik xizmatlar koʻrsatilishini 
taʻminlashdan iboratdir. 
Maʻlumotni uzatish texnologiyasining soʻnggi tanlovi asosan 
geografik, iqtisodiy va siyosiy omillarga bogʻliq. Asosan, barcha bank 
tarmoqlari telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanadi. Ular 
orasida ISDN, X.25 tarmogʻi va Relay ham bor. 
Infokommunikatsiyalar tizimlarining rivojlanishida NGN tizimi – 
yangi turdagi zamonaviy xizmatlarni oʻzaro qoʻllab quvvatlashga qodir. 
Bozorda yangi turli aloqa xizmatlarga boʻlgan ehtiyoj tobora oshib 
bormoqda. NGN avlod tarmoqlari orqali turli asosiy va qoʻshimcha 
xizmatlarni joriy etish ularni boshqarish va keyinchalik oʻzgartirish kabi 
muhim vazifalarni amalga tatbiq etish mumkin. 
Kompyuter, telefon, televizion, radio tarmoqlarining o‘rtasida 
saqlanib qolayotgan farqlarga qaramay ularning tarkibiy tuzilishida 
ko‘pgina 
o‘xshashliklarni 
topish 
mumkin. 
Umumiy 
holda 
telekommunikatsiya tarmog‘i quyidagilardan tarkib topadi: 
- foydalanuvchilarning terminal qurilmalari (ular tarmoqqa birlash-
tirilgan bo‘lishi mumkin); 
- kirish tarmog‘i; 
- magistral tarmoq; 
- axborot markazlari yoki xizmat ko‘rsatishni boshqarish markazlari 
(ServicesControl Point, SCP). 

Download 7,35 Mb.