XV asr gollandiyaliklaming Afrikani o‘rganishida muhim bosqich
bo‘lsa-da, unga qora kunlarni —- qullar savdosini keltirdi. 1487-yilda
Bartolomeu Diash Afrikaning janubidagi
Yaxshi Umid burniga qadar
Atlantika okeani sohillarini o ‘rgandi. 1497 — 1498- yillarda portugaliyalik
Vasko da Gama Afrikani janubdan aylanib o ‘tib, 1498- yil 20- mayda
Hindistonning Kalkutta portiga yetib keldi. U yevropaliklar uchun
Hindistonga boradigan dengiz yo‘lini kashf etdi.
Afrikaning ichki qismi tabiatini o ‘rganishda ingliz tadqiqotchisi
Devid Livingstonning xizmatlari katta bo‘ldi. U Kalaxari ch o‘lini,
Zambezi daryosini, Kongo daryosining yuqori oqim larini,
Nyasa,
Tanganika ko‘llarini o ‘rgandi. Zam bezi daryosidagi sharsharaga
Viktoriya nomini berdi. Ingliz-amerika ekspeditsiyasining boshligM
G.M .Stenli (1 8 1 7 -1 8 7 7 - y.) Zanzibar orollarini, Viktoriya ko‘lini
va Nil daryosining boshlanish irm og‘i Kagera ekanligini aniqladi,
Lualoba va Kongo daryosi bo‘ylab quyi oqimiga qadar o ‘rgandi.
Livingston va Stenli olib borgan ishlari (tuzgan xaritalari) geografiya
fanini qimmatli va qiziqarli ma’lumotlar bilan boyitdi.
Ma’lumki, Yer sharida okeanlar va materiklar turlicha taqsimlangan.
Jumladan, Shimoliy yarimsharning 39% i, Janubiy yarimsharning esa
19% i quruqlikdan iborat. Agar globusni ko‘proq materiklar hududiga
to‘g‘rilansa, „Materiklar yarimshari“ hosil bo'ladi. Ushbu yarimsharda
quruqlik 53% maydonni egallaydi. Shularga
asoslanib, keyingi paytda olimlar „M ate
riklar yarimshari“ ni ajratishmoqda (10-
rasm).
