III. NAZARIY MATERIALLAR
19
asrning o„rtalaridan XX asrning 20 –yillarigacha bo„lgan davrni qamrab oladi.
Boshqaruvga bo„lgan qiziqishni kuchayishiga birinchi turtki sifatida
Yevropa mamlakatlaridagi jadal o„zgarishlar, xususan Angliyada sanoat
revolyutsiyasining ro„y berishi sabab bo„lgan. Ammo, tashkilotning
muvaffaqiyatini samarali boshqaruv tashkil qilishi mumkinligi haqidagi
sistemalashgan fikrlar Amerika Qo„shma Shtatlarida yuzaga keldi, bunga bir necha
sabablar bor, bular:
-AQSh dagi o„sha davrdagi irqiy, iqtisodiy erkinlik, hamda kishilarning
moddiy, kelib chiqishi va sinfiy tabaqalarning ahamiyatsizligi;
-X1X asrning oxirida Amerika yakunlangan transkontinental temir
yo„llarining to„qnashuv joyi bo„lganligi;
-Davlatning aralashmaslik siyosati;
-Har xil milliy, iqtisodiy asosdan kelib chiqqan odamlar o„z omadlarini
sinash maqsadida Amerikaga yo„l olib, bu davrda iqtisodiyotni rivojlanishi va
tadbirkor odamlarni ko„payishi boshqaruvni fan sifatida shakllanishiga olib keldi.
Bunga yirik tadbirkorlarning extiyoji va yirik biznesni rasmiylashgan boshqaruv
vositalariga extiyojni kuchliligi;
-Sanoat revolyutsiyasi natijasida texnika afzalliklarini qo„llashning zarurligi;
-Ishni samarali tashkil qilish va o„z maqsadlariga erishish yo„llarini
ahtarayotgan bir qator izlanuvchi- tadqiqotchilarni yuzaga kelishi va o„z
g„oyalarini targ„ib qilish uchun ularga qul keladigan shart- sharoitni yaratib berdi.
Boshqaruv g„oyalarini rivojlanishining birinchi bosqichi
teylorizm
davri
deb atalib, bu davrning o„ziga xos g„oyasi ilmiy asosda boshqarish mumkin
ekanligini targ„ib qilishdir. Bu davrda muxandislik ( injenerlik) fanlari g„oyalarini
eng quyi ishlab chiqarish bo„g„iniga singdirilishi xos bo„lib, keyinchalik aynan
shunda teylorizm cheklanganligi namoyon buladi.
Ikkinchi bosqich –
