|
Insonlarning psixologik turlari va ularning ishda, biznesda, muloqotda namoyon bo'lishi
|
| bet | 3/3 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 181,81 Kb. | | #245131 |
Bog'liq psixalogiya52.Insonlarning psixologik turlari va ularning ishda, biznesda, muloqotda namoyon bo'lishi
Har bir odam tug`ilgan kunidan boshlab odamlar qurshovida, ma`lum jamoada
- oilada yashaydi. Jamiyatda rivojlanuvchi, til yordamida boshqa odamlar bilan
munosabatga kirishuvchi odam shaxsga – voqelikni biluvchi hamda uni
o`zgartiruvchi sub`ektga aylanadi. Odam bolasini individ deyiladi. Biz hamma
kishilarni - normal odamlarni, yangi tug`ilgan chaqaloqni, aqli zaiflarni individ
degan tushunchaga kiritamiz. Ammo ularning hammasini shaxs deb atay olmaymiz. Biz jamiyatda biror foydali mehnat bilan shug`ullanuvchi kishini shaxs deymiz. Odamni shaxs sifatida tevarak - atrofdagi kishilar va narsalar bilan bo`lgan aloqalari ularning ishlab chiqarish faoliyatlarida, odamlar o`rtasida yuzaga keladigan
munosabatlarda namoyon bo`ladi. Odam boshqa kishilar bilan bo`lgan
munosabatlardagina shaxs bo`lib shakllana boshlaydi. Demak, shaxs kishilik
jamiyatida yashaydigan, faoliyatni biror turi bilan shug`ullanadigan, til orqali
atrofdagilar bilan normal muloqotda bo`la oladgan, ongi yuksak rivojlangan komil
insondir. Inson shaxsining eng muhim tomonlaridan biri uning individualligidir.
Individuallik - bu shaxsning bir necha fazilatlarining qaytarilmaydigan birikmasidir. Uning tarkibiga xarakter (tabiat), temperament (mijoz) qobiliyatlar, hissiyotlar
yig`indisi, odatlar kiradi. Odam turli guruhlarga kirar ekan, har xil vazifalarni bir -
biriga o`xshamagan rollarni bajaradi. Ba`zi bolalar oilada erkatoy, injiq bo`lsa,
maktabda tengdoshlari o`rtasida kamtarin, odobli, xushchaqchaq bo`ladi. Ishda juda jiddiy yuradigan odam biror sayohatga borganda hazilkash, qiziqchi bo`lib yurishi mumkin. Ko`pincha kishi turli vaziyatlarda o`xshash sifatlarni namoyon qiladi.
Bizning jamiyatimizda shaxsga beriladigan tavsifnoma uning rivojlangan
jamiyat qurish jarayoniga bo`lgan munosabati va bu jarayonda real qatnashishi bilan belgilanadi. Odamning psixik holatlarini o`zgarishi tashqi muhitga va ijtimoiy
tarbiyaga bog`liqdir. Shaxsning nisbatan barqaror va nisbatan o`zgaruvchan
xususiyatlari shaxs xislatlarining bir butunligi va o`zaro bog`liqligidan iborat
bo`lgan murakkab birlikni, ya`ni dinamik tuzilishni hosil qiladi.
Shaxsni psixologik jihatdan o`rganish o`z tarkibiga ikki asosiy ilmiy masalani hal qilishni oladi:
1. Har bir shaxsni boshqa odamlardan ajratib turadigan individual tuzilishini
aniqlash. Bu xulq - atvorni oldindan ko`ra olish imkonini beradi.
2. Inson shaxs tuzilishining bir necha qismlarini ajratib ko`rsatishni talab etadi.
Bu qismlarning yig`indisi inson shaxsini hosil qiladi. Hozirgi zamon chet el
psixologiyasida ikkita omil, ya`ni biologik va ijtimoiy omillarning ta`siri bilan tark
topgan inson shaxsida ikkita asosiy qismlarni ajratuvchi nazariya ko`zga ko`rinarli
o`rinni egallamoqda. Inson shaxsi “Endopsixik” (ichki) va “Ekzopsixik” (tashqi )
a`zolariga bo`linadi, degan fikr ilgari surilgan edi. Tabiiy asosga ega bo`lgan
“endopsixika” biologik shart - sharoitlarga bog`liq, “ekzopsixika” ijtimoiy omillarga bog`liqdir. Ikkala omil nazariyasining xatoligi shundaki, bu nazariya ijtimoiy oml
bilan biologik omilni, muhit bilan biologik tuzilishni, “ekzopsixika” bilan
“endopsixika” ni mexanik ravishda bir - biriga qarama - qarshi qilib qo`yadi. Biroq shaxsning tarkib topishi, tuzilishiga ta`sir qiluvchi tabiiy va ijtimoiy omillar
masalasiga yondoshishning boshqa imkoniyatlari ham bor. Masalan, shunday
tadqiqot o`tkazilgan: tadqiqotda bo`yi 80 - 130 sm. dan oshmaydigan kishilar
shaxsining tuzilishida ko`p jihatdan o`xshashlik borligi aniqlangan. Ularda
bolalarcha soddalik, yuksak chidamlilikni, uyat degan narsaning yo`qligini ko`rish
mumkin ekan.
Shaxs o`zining faoliyati tufayli tevarak -atrofdagi olam bilan faol munosabatda
bo`ladi. Shaxsning faolligi deganda odamning atrofdagi tashqi muhitga
ko`rsatadigan ta`siri tushuniladi. Tashqi muhit bilan faqat odamlar emas, hayvonlar ham o`zaro munosabatda bo`ladilar. Lekin hayvonlar tashqi muhitga moslashib
yashaydilar, odamlar esa tashqi muhitga moslashib qolmasdan, uni o`zgartirishga
ham qodirlar. Shaxsning faolligi uning turli qiziqishlarida, ehtiyojlarida namoyon
bo`ladi. XX asr boshlarida yashagan avstriyalik psixiatr Z.Freyd shaxs faolligini
quyidagicha tushuntiradi: “Odam o`zining avlodlaridan nasliy yo`l bilan o`tgan
instinktiv mayllarning namoyon bo`lishi tufayli faoldir. Instinktiv mayllar asosan
jinsiy instinktlar shaklida namoyon bo`ladi”.
Xulosa
Shuni xulosa qilib aytamanki har bir psixologik tur o'zining afzalliklari va qochishlari bilan kelib chiqadi, shuning uchun, ishda, biznesda va muloqotda muvaffaqiyatli bo'lish uchun, har bir turdagi odamlarni tushunish va ular bilan mos ravishda harakat qilish kerak. To'g'ri liderlik innovatsiya faoliyatini muvaffaqiyatli qilish uchun katta muhim ahamiyatga ega bo'lib, bu jarayonda yetakchilik nazariyalarining amalda qo'llanilishi va innovatsiya jarayonlarining yaxshi boshqarilishi uchun liderlik bilan birga ishlash katta ahamiyatga ega
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Yu.D.Krasovskiy. Tashkiliy xatti-harakatlar: Darslik. Universitetlar uchun qo'llanma. - M .: UNITI, 2000 yil. 2. I.Yurasov. yetakchilik // O‘z va begona yoki yetakchilik kommunikativ qobiliyat sifatida // UP. - 2006. - No 8 (138). y- Bilan. 32 - 36.
Internet Saytlar
www.ziyo.net
www.ilm.uz.net
www.OPen.AI.com
|
| |
