|
Monarx sóziniń ulıwma sáwleleniwi sıpatında
|
| bet | 3/5 | | Sana | 24.05.2024 | | Hajmi | 46,46 Kb. | | #252696 |
Bog'liq I Yusupov shıǵarmalarındaǵı jámiyetlik siyasiy leksika (2)Monarx sóziniń ulıwma sáwleleniwi sıpatında.
Biziń xalıqtıń kewilin qaysı bir izde
Hesh qanday hukimdar, hesh bir patsha, xan
Miymandoslıq degen duwalı sózdey,
Billahiy hesh juwap ala almaǵan.
(“Ekinshi esik”)
Bul qatarda patsha sózi xan sózi menen qatar qollanılıp, mámleket basqarıwshısı degen máni ańlatıp kelgen.
Tarıyzıy shaxslarǵa qarata qollonǵan.Mısalı: tarıyxta jasap ótken Iskender Zulxarnayın.
Patsha bop Iskender Zulxarnayın ótken.
Jawlap alǵan jerin shólistan etken.
Búgin sol shóllerdi gúlistan etken.
Iskender aǵanıń dáwranı keldi.
(“Ellikke el qonar zamanı keldi”).
Hákim. Bul sóz shayır shıǵarmalarında tómendegi mánilerde qollanılǵan.
Qala sháhár yáki qorǵan hákimi mánisinde jumsalǵan.
Dep patsha bas shayqap kúldi murtınan
Hám ol keler waqta Shıraz jurtınan
Qala hákimine tapsırdı nıqlap
“Shayırǵa ǵamxorlıq isleń jaqsılap”…
Bul atama I.Yusupov shıǵarmalarında júdá siyrek ushırasadı. Al bazı bir jerlerde awıspalı mánide qollanıp shayırdıń ózine tán sóz hám tańlaw sheberligin ashıp kórsetedi.
Mısalı:
Huqıqı sheklenbegen gozzal hukimdar,
Sen kimseń janıma hákimlik etken?
(“Watan”)
Imperator sózi de I. Yusupov shıǵarmalarında siyrek gezlesetuǵın atama bolıp esaplanadı.
Arxivlerde ǵana qalar shań basıp
Imperatorlardıń, shahlardıń atı.
(“Siz jasaysız Ámiw jaǵalarında”)
Prezident sózi – latın tilininen alınǵan bolıp, basqarıwdıń Respublikalıq formasına iye mámleketlerdegi mámleket basshısı – degen mánisti bildiredi.
Ózbekisten – túsken ol haq názeri,
Qaraqalpaqtıń da ol tuwǵan óz eli,
Jurtbasımız Prezident aytqanday,
Táǵdiri bir xalıqlarmız ázeli.
(“Ámiwdárya”)
Sonday-aq, biz sóz etip atırǵan lawazım hám ataqtı bildiriwshi jámiyetlik-siyasıy atamalardıń ishinde awıspalı mániste qollanılǵanları da gezlesedi. Biraq júdá kóp sanda emes.
Kósem sózi shayır shıǵarmalarında gezlesedi, bul sóz de húkimet basshısı mánisinde jumsalǵan.
Aqılı kámil hám adalatlı
Proletlardıń ullı kósemi.
(“Awıl jolında”).
|
| |
