| Kolonnalar — Orayliq qisiliwshi elementler kvadrat, tuwri mu'yeshli, ko'p qirli, qostabir ha'mde domalaq kesimli formada islep shig'ariladi. Kvadrat ha'm qqos tabir kesimli elementler en' rottsiyanal element bolip esaplanadi. Orayliq qisiliwshi elementlerge kallonnalar ha'm stakan ta'rizli fundamentler kiredi. Orayliq qisiliwshi kallonnalardin' kesim o'lshemleri norma menen sheklenbegen, biraq vertical beton quyiw texnologiyasinda 25sm den kem bolmawi
kerek. Kesim o'lshemleri 5sm eseli boladi. Awir betonnan tayarlamatug'in kallonnalar ushin esaplaw joli menen aniqlang'an beton klassi B20 dan kem bolmawi kerek. Isshi boylama almaturalari kesim diyametiri 16mm den 40mm aralig'inda boladi. Bunday izbe-izlikte profilli yamasa sirti tegis sterjinlar qollaniladi.
Almaturalardin arasinan beton aralaspasi erkin o'tiwi maqsetinde gorizontal betonlaw texnologiyasinda qa'lip penen almatura arasindag'I araliq sterjinnin' diyametirinen kem bolmag'an ta'mengi almatura ushin en' keminde 25mm ha'm 30mm joqarg'i bo'leginde al vertical quyiwda bolsa en' keminde 50mm boliwi za'ru'r. Boylama almaturanin' kesim maydani kallonanin' uliwma kesim maydaninin' 0.4 % ten ko'bi menen 3 % boliwi za'ru'r. Boylama jumsaq almaturalar eger kepserlengen bosa 500mm shekem, al xamutlar bosa ha'r 10d kem bolmag'an etip qoyiladi.
Plitalar — Qurilista plitalar eki tu'rli qabirg'ali ha'm gewekli bolip bo'linedi. Gewekli plitalar bina ha'm inshatlarda qollanilsa al qabirg'ali plitalar sanaat imaratlarinda ken'nen qollanildi. Plitalar to'be ju'klerin o'zine qabil qilip olardi ju'k ko'teriwshi konstruktsiyalarg'a uzatadi. Olar arasinda П ta'rizli qabirg'ali plitalar en' ko'p taraqalg'an bolip o'lshemleri 3 x 6, 3 x 12 m di quraydi. Bunday plitalardin' qalin'lig'i 25-30mm bolip polkadan ha'r birinin' arasi shama menen 1m bolip ko'ndelen' qabirg'alardan ha'm eki tiykarg'i qabirg'adan quralg'an. Polka kepser sim tor menen kese qabirg'alar kepser karkaslar menen, boylama qabirg'alar bolsa aldinnan zoriqtirilg'an sterjinler menen armaturalanadi. 12m li plita betonnin' klassi B30...B40, 6m li plitaniki B15...B30 boladi.
Plitanin' boylama bag'dardag'i esabi bir araliqli erkin tayang'an tabir kesimli tosin sipatinda, turaqli ha'm waqtinshaliq ju'klerdin' birgrliktegi ta'siri ushin orinlanadi. Plitanin polkasi kese qabirg'alar arasindag'i araliqa qarap u'zliksiz balka yamasa barliq qiri boylap tayang'an plita sipatinda esaplanadi. Qurilista 2 T ko'rinisindegi eki konsilli qabirg'ali plitalar da qollaniladi. Sol sebepten kese qabirg'alardan was keshiw imkanyatin beredi., plitani tayarlaw an'satlasadi.Plitalar arasindag'Ii boylama shoplardi qaplaw konstruktsiyanin' kemshiligi
esaplandi. Qabirg'anin qalinlig'I 30mm kem bolmawi kerek, shetki ta'rep 140.160mm ge qarap
1 1
artip baradi. Plita kese kesiminin' biyikligi ortada ju'klerge qarap (— •••~)l mug'darda boladi.
Plita awirligin kemeytiriw maqsetinde onin' diafragmasi vertical qabirg'alar esabina juqa (40mm) alinadi. Qabirg'ali plitalardin biyikligi 50mm eseli, gewekli plitalardin' biyikligi bolsa 20mm ge eseli ra'wishte h=(1/25...1/30)l shegarasinda aliw usinis etiledi. Qabirg'ali plitalardin' joqarg'i polkasinin' qalin'lig'Ii 5mm ge eseli ra'wishte 35.60mm aliw lazim. Qabirg'anin' to'mengi bo'legi ken'ligi 10mm ge eseli ra'wishte 70.100mm alinadi. Qabirg'anin joqarg'i bo'legi ken'ligi qabirg'a ishki sirtinin' 1:10 qatnasta qiyalawg'a qarap belgilenedi. Gewekli plitalardin' polkasinin' minimal qalinlig'Ii 5mm ge eseli ra'wishte 25....40mm alinadi bosliqlar arasindag'i qabirg'anin ken'ligi de usig'an qarap alinadi.
Fundament — O'z aldina temir beton fundamentler kallona astinda monolit, jiynalma, teksheli ha'm peramida ko'rinisende boliwi mu'mkin. Monolit fundamentlerge monalit kallonalar ornatiladi. Al jiyma kallonalar ushin ha'm monalit ha'm jiyma fundamentler ornatiladi. O'z aldina bo'lek jiyama fundamentler tiykarinan teksheli formasinda islep shig'ariladi. Fundament
bekkemligin ta'minlew maqsetinde beton markasi M150 yamasa M200 markali betonlar, al klassi boyinsha B15, B20, betonlar qollaniladi.Fundamentin' soziliwshi zonasina A-ll, A-lll klassli armaturalar yamasa A-l klassli almatura setkalar toqilip ornatiladi. Setkalar arasindag'i araliq adimi 100-200mm a'tirapinda jaylastiriladi. Qorg'awshi qatlam qalinlig'i fundament jatqizilg'an orindag'I gruntin tu'rine qarap, eger az ig'alli tig'iz qumli ha'mde iri tasli gruntlarda 3.5sm, al eger ig'allig'I joqari bosa 7sm, eger suwi ko'p bolg'an grunt bosa 3.5sm ruxsat etiledi. Biraq qalin'lig'i 10sm shekem asti betine beton markasi M50 bolg'an rastivor jatqiziladi.
Jiyma fundamentler ushin aldin ala qumli yamasa qumli grabili 100mm qalin'liqta aldinnan to'seledi. Monolitli fundamentler monalit kallonalar ushin biyikligi H 40sm ha'm onnan kishi bolsa H<40sm 1, eger H<1m bolsa 2, eger H>1 bolsa 3 teksheli etip islep shig'ariladi. Ta'replerinin' uzinlig'i 3m onnan u'lken bolsa ol jag'dayda jartisinan ko'p bolg'an sterjinlari ishki almaturalardin' uliwma uzinlig'inan 0.8 etip jaylastiriladi. Kallona menen fundamentler bir-biri menen sirtqi shig'ip turg'an qisqa sterjinlar menen svarkalanadi baylanistiriladi. Jiyma ha'm monalit fundamentler ko'bine stakan ta'rizli tu'rinde islep shig'ariladi. Stakanin' tu'bi kallonag'a shekemgi araliq 50mm, al joqarg'i bo'legi bolsa 75mm aralig'inda qaldiriladi.
6
Tema: Tuwri mu'yeshli kesimli birlik armaturali iyiliwshi elementlerdi esaplaw.
Berilgeni:
Balka eni b=60sm, biyikligi h=60sm beton klassi B30 beton qarsilig'i Rb=170kg/sm2, beton boyinsha isenimlik koeffitsent фь=0.85, qorg'awshi qatlam a=3sm, almatura klassi A-lll almaturanin' soziliwg'a bolg'an qarsilig'i Rs= 3400kg/sm2, iyiwshi ku'sh momenti M=143kN*m. Almatura kesim maydani tan'lansin.
Sheshimi:
ho=hn-a
h0=60sm -3sm=57sm.
_ M 0=bn*hl*Rb
tablitsadan ^ ma'nisin tawamiz ^=0.07
Tablitsadan 3 02 0 almatura alamiz £ As=9.41sm2 tan'laymiz.
50*57
9.41
* 1 0 0 %=0.9%
7
Tema: Gewekli bastirma plitani esaplaw
Berilgeni:
Plita eni b=12sm, biyikligi h=22sm, qorg'awshi qatlam a=3sm, beton markasi M300 beton qarsilig'i Rb=160kg/sm2, beton boyinsha isenimlik koeffitsent фь=0.85, almatura klassi A-lll soziliwg'a bolg'an qarsilig'i Rs=3400kg/sm2, iyiwshi moment M=140kN*m. Almatura kesim maydani tan'lansin.
Sheshimi:
Biz bul konstruktsiyani esaplaw ushin geweklerin kvadrat formag'a keltirip qos tabir ko'rinisine keltirip alamiz.
d i— a=2 ^
| 