TOKARLIK STANOKLARIDA ISHLATILADIGAN

~ 116 ~ 
Qiruvchi keskichlar (44-rasm, g) bilan ko’ndalang sirtlarga ishlov 
beriladi.O’yuvchi keskich (44-rasm, d) yordamida detalning tashqi sirtlarini 
o’yish mumkin. Konstruksiyasi shunga o’xshaydigan va qirquvchi keskich deb 
ataladigan asbob (44-rasm, s) detalning ortiqcha qismini qirqib olishda 
qo’llanadi.. Murakkab keskichlar (44-rasm, z) ishlov beriladigan detalning 
shakliga o’xshatib yo’nilgan bo’ladi va faqat ko’ndalangiga suriladi. 
 
PARMALASH STANOKLARINI TURLARI, UMUMIY TUZILISHI VA 
ISHLATILISHI 
Parmalash stanoklari — metall va yog’och buyumlarga silindrik teshiklar 
ochish, ariqcha va uyalar o’yish, ularga ishlov berish uchun mo’ljallangan 
stanoklar. Parmalash stanoklarida kesuvchi asboblar (parma, razvyortka, zenker, 
keskichli kallaklar) shpindelga o’rnatiladi va shu shpindel bilan birga 
harakatlanadi. Parmalash stanoklarining stolga o’rnatiladigan, radial-parmalash, 
parmalash-yo’nib kengaytirish va boshqa; bir va ko’p shpindelli; vertikal va 
gorizontal xillari bor. Radial parmalash stanoklaridan boshqa stanoklarda faqat 
shpindel qarshisidagi teshik, ariqcha yoki uyalar ishlanadi. Radial parmalash 
stanoklarida detalning istalgan joyiga teshik ochish mumkin. Unda parmalash 
kallagi va shpindel asosiy dvigatel, bilan birga traversa bo’ylab siljiydi; 
traversani alohida dvigatel yordamida gilza bo’ylab yuqoriga-pastga siljitish va 
kolonna atrofida aylantirish mumkin. Radial stanok plitaga qo’zg’almas qilib 
mahkamlangan.45-rasmda vertikal parmalash stanogi ko’rsatilgan. 

~ 117 ~ 
Parmalash stanoklari har xil konstruksiyada bo’lib, ular NS-12A tipidagi 
stolga urnatiladigan parmalash stanogi, 2125 yoki 2A125 tipidagi vertikal 
parmalash stanogi, 2N55 tipidagi radial parmalash stanogi, to’rt shpindelli yoki 
ko’p shpindelli parmalash stanoklaridir. Chilangarlik o’quv ustaxonalarida NS-
12A tipidagi stolga o’rnatiladigan parmalash stanogidan (46-rasm) foydalanish 
mumkin. Bu stanok diametri uncha katta bo’lmagan (15 mm gacha) teshik va 
uyalar parmalash uchun mo’ljallangan. O’quv ustaxonalarida bu xildagi 
stanoklardan kamida ikkita bo’lishi maqsadga muvofiqdir.Ular tuzilishining 
soddaligi, ishlatilishining osonligi bilan boshqa stanoklardan farq qiladi. 
Stanokning asosiy uzel va qismlari quyidagilardan iborat: plita (stol) 1. unga 
kronshteyn yordamida o’rnatilgan kolonka 2. Kolonka kronshteynda o’z o’qi 

~ 118 ~ 
atrofida aylana oladi.Bu shpindelni (parmani) plitadan tashqariga burib chiqarish 
bilan stolga sig’magan detallarni parmalash imkonini beradi. 
Bunday hollarda ish tugagach, kolonkani burib asli holiga keltiriladi va 
gayka yordamida kronshteynga qotirib qo’yiladi. Kolonka 2 bo’ylab ko’tarish 
mexanizmi (reykali uzatma) yordamida konsol 3 (xobot) vertikal yo’nalish 
bo’yicha yuqori ko’tariladi va pastga tushiriladi. Konsol 3 bilan birgalikda elektr 
dvigatel 4 va shpindel 5 lar ham ko’tariladi. Bu narsa har xil qalinlikdagi detallarni 
stol ustiga o’rnatib parmalash imkonini beradi. Konsol kerak balandlikka 
ko’tarilgandan so’ng qotirish vintini burab, kolonkaga mahkamlab qo’yiladi. 
Shpindelning koyasolga nisbatan surilishi dasta 6 bilan boshqariladi va 
shu yo’l bilan patron 8 ga o’rnatilgan keskich asboblar (parma, zenker, 
razvyortka, zenkovka va boshqalar)ni detalga botirib, kesish ishlari bajariladi. 
Elektr dvigatel 4 yurgizish knopkasi 7 bilan boshqariladi.Undagi harakat 
pog’onali shkiv yordamida o’zgartirilib, tasmali uzatma orqali shpindelga 
uzatiladi.Ish vaqtida ro’y beradigan ko’ngilsiz hollarning oldini olish uchun tasma 
ihota to’sqichi 9 bilan o’rab qo’yiladi. 
O’qituvchi stolga o’rnatilgan parmalash stanogi haqida quyidagicha 
texnik ma’lumotlarni beradi.Stanok ( -rasm) asosiy harakatni elektr dvigateldan 
oladi.Dvigateldan pog’onali shkiv yordamida tasmali uzatma orqali shpindelga 
aylanma harakat uzatiladi.Shpindel gilzada aylanadi.Tasmani shkivning tegishli 
pog’onasiga o’tkazib, aylanish tezligini o’zgartirish mumkin.Tasma taranglash 
qurilmasi yordamida taranglanadi. Reykali shesternya va gilzaga o’yilgan reyka 
yordamida shturval bilan parmani qo’lda surish mumkin. Stanok mexanizmlari 
boshmoqqa presslangan kolonkada joylashgan. Har xil balandlikdagi detallarni 
parmalash uchun xartum reyka vositasida yuqoriga va pastga suriladi. 
Detal plitaning yuqori o’lchash hisoblangan stolga o’rnatiladi. Parmalash 
stanogida tasmali va reykali uzatmalar borligi aytiladi, keyin bu uzatmalarning 
ishlashi sinab ko’riladi. Elektr dvigateldan to parma o’rnatilgan shpindelgacha 
bo’ladigan harakat kuzatiladi. 

Download 5,18 Mb.