~ 116 ~
Qiruvchi keskichlar (44-rasm, g) bilan ko’ndalang sirtlarga ishlov
beriladi.O’yuvchi keskich (44-rasm, d) yordamida detalning tashqi sirtlarini
o’yish mumkin. Konstruksiyasi shunga o’xshaydigan va qirquvchi keskich deb
ataladigan asbob (44-rasm, s) detalning ortiqcha qismini qirqib olishda
qo’llanadi.. Murakkab keskichlar (44-rasm, z) ishlov beriladigan detalning
shakliga o’xshatib yo’nilgan bo’ladi va faqat ko’ndalangiga suriladi.
PARMALASH STANOKLARINI TURLARI, UMUMIY TUZILISHI VA
ISHLATILISHI
Parmalash stanoklari — metall va yog’och buyumlarga
silindrik teshiklar
ochish, ariqcha va uyalar o’yish, ularga ishlov berish uchun mo’ljallangan
stanoklar. Parmalash stanoklarida kesuvchi asboblar (parma, razvyortka, zenker,
keskichli kallaklar) shpindelga o’rnatiladi va shu shpindel bilan birga
harakatlanadi. Parmalash stanoklarining stolga o’rnatiladigan, radial-parmalash,
parmalash-yo’nib kengaytirish va boshqa; bir va ko’p shpindelli; vertikal va
gorizontal xillari bor. Radial parmalash stanoklaridan boshqa stanoklarda faqat
shpindel qarshisidagi teshik, ariqcha yoki uyalar ishlanadi. Radial parmalash
stanoklarida detalning istalgan joyiga teshik ochish mumkin. Unda parmalash
kallagi va shpindel asosiy dvigatel, bilan birga traversa bo’ylab siljiydi;
traversani alohida dvigatel yordamida gilza bo’ylab yuqoriga-pastga
siljitish va
kolonna atrofida aylantirish mumkin. Radial stanok plitaga qo’zg’almas qilib
mahkamlangan.45-rasmda vertikal parmalash stanogi ko’rsatilgan.
~ 117 ~
Parmalash stanoklari har xil konstruksiyada bo’lib, ular NS-12A tipidagi
stolga urnatiladigan parmalash stanogi, 2125 yoki 2A125 tipidagi vertikal
parmalash stanogi, 2N55 tipidagi radial parmalash stanogi, to’rt shpindelli yoki
ko’p shpindelli parmalash stanoklaridir. Chilangarlik o’quv ustaxonalarida NS-
12A tipidagi stolga o’rnatiladigan parmalash stanogidan (46-rasm) foydalanish
mumkin. Bu stanok diametri uncha katta bo’lmagan (15 mm gacha)
teshik va
uyalar parmalash uchun mo’ljallangan. O’quv ustaxonalarida bu xildagi
stanoklardan kamida ikkita bo’lishi maqsadga muvofiqdir.Ular tuzilishining
soddaligi, ishlatilishining osonligi bilan boshqa stanoklardan farq qiladi.
Stanokning asosiy uzel va qismlari quyidagilardan iborat: plita (stol) 1. unga
kronshteyn yordamida o’rnatilgan kolonka 2. Kolonka kronshteynda o’z o’qi
~ 118 ~
atrofida aylana oladi.Bu shpindelni (parmani) plitadan tashqariga burib chiqarish
bilan stolga sig’magan detallarni parmalash imkonini beradi.
Bunday hollarda ish tugagach, kolonkani burib
asli holiga keltiriladi va
gayka yordamida kronshteynga qotirib qo’yiladi. Kolonka 2 bo’ylab ko’tarish
mexanizmi (reykali uzatma) yordamida konsol 3 (xobot) vertikal yo’nalish
bo’yicha yuqori ko’tariladi va pastga tushiriladi. Konsol 3 bilan birgalikda elektr
dvigatel 4 va shpindel 5 lar ham ko’tariladi. Bu narsa har xil qalinlikdagi detallarni
stol ustiga o’rnatib parmalash imkonini beradi. Konsol kerak balandlikka
ko’tarilgandan so’ng qotirish vintini burab, kolonkaga mahkamlab qo’yiladi.
Shpindelning koyasolga nisbatan surilishi dasta 6 bilan boshqariladi va
shu yo’l bilan patron 8 ga o’rnatilgan keskich asboblar (parma, zenker,
razvyortka, zenkovka va boshqalar)ni detalga botirib, kesish ishlari bajariladi.
Elektr dvigatel 4 yurgizish knopkasi 7 bilan boshqariladi.Undagi
harakat
pog’onali shkiv yordamida o’zgartirilib, tasmali uzatma orqali shpindelga
uzatiladi.Ish vaqtida ro’y beradigan ko’ngilsiz hollarning oldini olish uchun tasma
ihota to’sqichi 9 bilan o’rab qo’yiladi.
O’qituvchi stolga o’rnatilgan parmalash stanogi haqida quyidagicha
texnik ma’lumotlarni beradi.Stanok ( -rasm) asosiy harakatni elektr dvigateldan
oladi.Dvigateldan pog’onali shkiv yordamida tasmali uzatma orqali shpindelga
aylanma harakat uzatiladi.Shpindel gilzada aylanadi.Tasmani shkivning tegishli
pog’onasiga o’tkazib, aylanish tezligini o’zgartirish mumkin.Tasma taranglash
qurilmasi yordamida taranglanadi. Reykali shesternya va gilzaga o’yilgan reyka
yordamida shturval bilan parmani qo’lda surish mumkin. Stanok mexanizmlari
boshmoqqa presslangan kolonkada joylashgan. Har xil
balandlikdagi detallarni
parmalash uchun xartum reyka vositasida yuqoriga va pastga suriladi.
Detal plitaning yuqori o’lchash hisoblangan stolga o’rnatiladi. Parmalash
stanogida tasmali va reykali uzatmalar borligi aytiladi, keyin bu uzatmalarning
ishlashi sinab ko’riladi. Elektr dvigateldan to parma o’rnatilgan shpindelgacha
bo’ladigan harakat kuzatiladi.
