Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

~ 119 ~ 
MAVZU: 
ROBOTLARNI 
LOYIHALASH 
VA 
MODELLASHTIRISHNI O’RGANISH. 
Ishdan maqsad: 
Robot maketini yasash va loyihalashni o’rganish. 
Umumiy ma’lumotlar :
«Robot» so‘zi birinchi marotaba 1920-yilda chex yozuvchisi Karel 
Chapekning «RUR» (Rossum universal robotlari) pyesa- sida ishlatilgan. Robot 
tushunchasi keng doiradagi turli siste- malar va qurilmalar bilan bog‘liq. 
Robotning turli xil avtomatik tizimlar va qurilmalardan asosiy farqi, unda 
odam harakatlariga o‘xshash harakatlar qila oladigan organning, ya’ni mexanik 
qo‘llar (manipulyatorlar) ning borligi va u yordamida robot tashqi muhitga ta’sir 
qilish imkoniyati borligidir. Robot odam o‘rniga turli xil manipulya- tsiyalarni 
qila oladigan mashina - avtomatdir (1.1-jadval). 
Funksiya 
Odamning 
funksional 
organlari 
Robotdagi analog 
Fikrlash 
Markaziy nerv 
tizimi 
Boshqarish tizimi 
Tashqi muhit 
bilan aloqa 
Sezish organlari Sezish elementlari 
(datchiklar va sensorlar) 
Ish va harakat 
Qo‘l, oyoq va 
h.Kema 
Manipulyatorlar va
harakatla- nish 
qurilmasi 
Hayot ta’minoti Qon aylanish va 
hazm qilish 
organlari 
Energiya manbalari 
Robotlar manipulyatorlar deb ataladigan mashinalar sinfiga kiradi. 
Manipulyatorlar - ko‘p zvenolardan iborat mexanizm bo‘lib, odam qo‘li 
harakatlarini imitatsiya qilishga mo‘ljallangan qurilmadir, u masofadan operator 
yoki programmali boshqarish tizimi tomonidan boshqariladi. 
Sanoat roboti (SR) - ishlab chiqarish jarayonida harakat va boshqaruv 
funksiyalarini bajarish uchun mo‘ljallangan, bir nechta harakatlanish darajasiga 
ega bo‘lgan manipulyator ko‘rinishidagi ijro qurilmasidan hamda qayta 
dasturlanuvchi dasturiy boshqaruv qurilmasidan tashkil topgan statsionar 
(qo‘zg‘almas) yoki ko‘chma avtomatik mashina. Texnik adabiyotda bundan ham 
qisqaroq ta’rif uchraydi: 
Biz 
avtomatlashtirish 
tezligi 
ta'sirchan 
bo'lgan 
zamonda 
yashayapmiz. Bugungi kunda odamlar bajaradigan vazifalarni avtomatlar tezroq 
va yaxshiroq bajaradi. Ba'zilar ko'plab faoliyat sohalarida, ayniqsa ishlab 
chiqarish va sanoatdagi jarayonlarning to'liq avtomatlashtirilishi ishsizlikning 
sababi hisoblanadi, deya shikoyat qilishadi. Aslida, bu hamma uchun yangi 

~ 120 ~ 
imkoniyatlar to'lqini. Ushbu qurilmalar qanchalik ko'p funksional bo'lmasin, 
ularni ishlab chiqish, takomillashtirish, ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish 
kerak, shuning uchun buni amalga oshiradigan mutaxassislarga ehtiyoj bor. Shu 
sababli, yuqori pullik va raqobatbardosh kasbga ega bo'lishni xohlaydigan, 
robototexnikaga e'tibor beradigan talabalar tobora ko'payib bormoqda. 
Robototexnika - bu mashinasozlik, elektrotexnika va informatika fanlarini 
birlashtiradigan soha. Ushbu dastur doirasida talabalar robotlarni loyihalash, 
qurish va ulardan foydalanish, shuningdek ularni boshqarish, fikrlar va 
ma'lumotlarni qayta ishlash uchun kompyuter tizimlarini o'rganadilar. 
AQSh va Kanada oliy o'quv yurtlari robototexnika bo'yicha mutaxassislar 
tayyorlashda shubhasiz yetakchilar hisoblanadi. Tadqiqot markazlari Amerika va 
Kanada universitetlari negizida ishlaydi va universitetlar biznes bilan faol 
hamkorlik qiladilar. Buning yordamida talabalar professionallardan saboq 
olishadi, taniqli kompaniyalarda amaliy mashg'ulotlar va amaliyotlarda 
qatnashadilar. Odamlar robototexnika o'rganishga boradigan eng mashhur 
muassasalar qatoriga Nyu-Jersi Texnologiya Instituti, Fanshawe kolleji, Sheridan 
kolleji, Conestoga kolleji , Jorj Mason universiteti, Kolorado shtat universiteti va 
boshqalar kiradi. 
Nega robototexnika fanini o'rganishingiz kerak 
Avtomobillardan tortib maishiy texnika jihozlarigacha zamonaviy 
uskunalarning bir qismidir. Robototexnika kelajak haqida emas, balki hozirgi kun 
haqida, shuning uchun uni o'rganish rivojlanishda har qachongidan ham 
muhimdir. 
Robototexnika dasturining bitiruvchilari o'zlarining qiziqqan sohalariga 
qarab turli kasblarda, aerokosmik sohada uchuvchisiz transport vositalariga 
xizmatko'rsatishdan va suv osti robotlaridan iste'mol tovarlarigacha o'zlarini 
namoyon etishlari mumkin. 

~ 121 ~ 
Sohaninghisob-kitoblarigako'ra, 
kelajakdarobototexnikafaqatfaoliyatsohasisifatidarivojlanibginaqolmay, 
ayniqsaxizmatko'rsatishsohasiningbarchakerakliuskunalariavtomashtiriladi. 
2025-yilgakelibrobototexnikasarmoyasi 
66 
milliarddollargayetishikutilmoqda. Sohaning jadal rivojlanishi mutaxassislarga 
mos keladigan talabni belgilaydi. Shu bilan birga, bu daromad jihatidan qiziqarli 
kasb, chunki robototexnika bo'yicha bir xil muhandis yiliga 64 dan 96 ming 
dollargacha pul ishlay oladi va bu o'rtacha summa hisoblanadi. AQShda tegishli 
malaka va tajribaga ega robototexnika sohasidagi mutaxassislar yiliga 173 ming 
dollargacha pul topishlari mumkin. 
Robototexnika 
sohasida 
mutaxassislar 
tayyorlaydigan 
xorijiy 
universitetlar ham mashhurdir, chunki ular o'qish va amaliyot uchun qulay shart-
sharoitlarni taklif qiladilar. Robototexnika ixtisosligi bo'yicha dastur talabalari 
IBM, Intel kabi taniqli kompaniyalarda amaliyot o'tashadi va ularning ba'zilari 
yaxshi tavsiyanomalar va yuqori muvaffaqiyat ko'rsatkichlari bilan o'qishni 
tugatgandan so'ng ushbu kompaniyalarda ishlashga muvaffaq bo'lishadi. 

Download 5,18 Mb.