2.Hom-ashyo va tayyor mahsulot tavsifi
Gaz holidagi karbonat angidrid (СO2) va suyuq xoldagi ammiak (NH3) karbamid ishlab chiqarish uchun asosiy xom-ashyo bo‘lib xizmat qiladi.
Ammiak odatdagi sharoitda o‘ziga xos o‘tkir hidga ega bo‘lgan, rangsiz gaz
bo‘lib, havodan 1,7 marta yengil. Bosim oshirilganda yoki sovutilganda u osongina rangsiz suyuqlikka aylanadi. 1 litr NH3 – n.sh da
0,76 gramm keladi.
Suyuq ammiak – o‘ziga xos o‘tkir xidli rangsiz suyuqlik, kimyoviy formulasi NH3, molekulyar vazni 17 ga teng. Atmosfera bosimida -330S temperaturada qaynaydi, zichligi 681 kg/m3 ga teng. Suyuq ammiak sifatiga bo‘lgan talablar Davlat standarti GOST i (6221-90) bilan belgilanadi.
-
|
Meyorlanadigan moddalar tarkibi.
|
Sifat markalari uchun meyorlar.
| |
A.
|
Ammiak vazni,% xisobida.
|
A
|
A
|
V
|
|
k
|
|
|
|
99,9
|
99,6
|
99,6
| |
B.
|
Suv vazni, % xisobida
|
-
|
0,2-0,4
|
0,2-0,4
| |
V.
|
Yog‘ vazni kg/dm3 kup emas
|
2,0
|
2.0
|
8,0
| |
G.
|
Temir vazni mg/dm3-dan kup emas.
|
1,0
|
1,0
|
2.0
|
Gazsimon ammiak, suyuq ammiak bug‘langanda hosil buladi. Normal sharoitdagi zichligi 0,77 kg/m3 ga teng . Suvda juda yaxshi eriydi. Havo bilan aralashuvida yonadi va kuk rangli olov hosil kiladi.
Ammiak shilliq pardalarga, nafas olish yo‘llarini va ko‘zlarni pardalariga zararli ta’sir ko‘rsatadi. xayot uchun o‘ta xafli miqdori 350-700 mg/m3, suyuq ammiak ta’sirida teri kuyadi. Ishlab chikarish xonalari va ishchi xona xavosida oxirgi darajagacha mumkin bo‘lgan konsentrasiya 20 mg/m3 ga teng, sanoat korxonalari xududida esa 7 mg/m3 ga teng.
Xavo bilan aralashmada portlash chegarasi 15-28% ni tashkil etadi.
Ammiak kimyoviy jihatdan ancha aktiv birikmadir. Reaksiyalarda qaytaruvchi
xossalarini namoyon qiladi. NH3 kislorodda oqish yaltiroq alanga berib yonadi. Bunda suv va erkin azot hosil bo‘ladi.
4NH3 + 3O2 = 6H2O + 2 N2 (3.1)
Boshqa sharoitda ammiakning oksidlanishi davom etib, azot oksidlari hosil bo‘lishi mumkin.
Ammiakning suvdagi eritmasi ishqoriy reaksiyaga ega, bu hol unda gidrooksil borligidan dalolat beradi. Ammiak molekulalarining bir qismi suvning ON ionlari
+ bilan birikib, tuz
N ionlari tarkibiga kiradigan NH4+ hosil qiladi.
|
NH+ 3 + ON- = NH4 OH (3.2)
NH3 + NON = NH4+ + OH (3.4)
|
| |
Shunday qilib NH3 eritmasida bir vaqtning o‘zida
molekulalari, NH4+ va ON- ionlari, NH4ON molekulalari mavjud bo‘ladi.
|
NH3
|
Ammiakning muhim kimyoviy xossasi, uning kislotalar bilan ta’sirlashib, ammoniy tuzlarini hosil qilishidir. Bunda NH3 molekulasiga kislotaning N+ birikib, tuz tarkibiga kiradigan NH4+ xosil qiladi
|
