23
cho’ziluvchanlik guruhidagi polotnolardan tikiladigan kiyimlarda yenglarga klinlar
qo’yilishi mumkin. Yenglarga ishlov berish uch bosqichdan iborat: yeng
qirqimlariga ishlov berish, o’mizga o’tkazish va yeng uchiga ishlov berish.
O’tkazma yenglarga ishlov berish ikki xil usulda bajariladi: yengni ochiq o’miz
bilan biriktirish yoki yopiq o’mizga o’tkazish
Ikkala usulda ham yengni biriktirish vaqtida yeng qiyalamasi va o’mizdagi
kertimlar moslanadi. Yengni ochiq o’mizga o’tkazishda kiyim yon qirqimlari
biriktirilgunga qadar o’miz qirqimiga yeng biriktiriladi, so’ng tirsak qirqimlari va
buyum yon qirqimlari bir vaqtda yeng uchidan boshlab biriktirib tikiladi.
Yopiq
o’mizga biriktirishda yeng yon qirqimlar biriktirilgandan so’ng o’mizga
o’tkaziladi. Ikkala holda ham biriktirish vaqtida yeng o’tkazma chokiga tasma
qo’shib tikiladi. Yeng uchiga ishlov berishda yassi chok, kettel yoki mag’izlash
usulida, bezak tasma va manjetlar bilan ishlov beriladi. Manjetlar yon qirqimlari
biriktirilib, o’rtasidan bukiladi va yeng uchiga tikib-yo’rmalanadi. Taqilmali yeng
uchiga mag'iz qo'yib tikish. Chizmaga mo'ljallangan maxsus chilvir qirqimlarini
yeng qirqimiga qaratib qo'yiladi va izmalar hosil qilib, universal mashinada yengga
bostirib tikiladi yoki qo'lda to'rsimon qaviqlar bilan puxtalab qo'yiladi. Yeng
shakliga moslab bichilgan mag'iz parchasining o'ngini yeng o'ngi tomoniga qaratib,
yeng uchi va taqilma ag'darma chok bilan tikiladi. Ag'darma
chok yuritishdan oldin
mag'izni yengga to'g'ri sirma qaviq bilan ko'klab olsa ham bo'ladi. Ag'darma chok
24
yuritgandan keyin burchaklardagi chok haqidan 0,2-0,3 sm qoldirib, ortiqchasi
qirqib tashlanadi. Mag'iz yengning teskarisiga ag'darib o'tkaziladi, yeng detalidan
0,1-0,2 sm kant qilib, ziylari ko'klanadi va dazmollanadi. Ziylarini ko'klamay,
to'g'ridan to'g'ri dazmollasa ham bo'ladi. Ko'klangan iplarni so'kib tashlab,
izmalarga moslab taqilma chok tomoniga tugmalar chatiladi. Mag'izning ochiq
qirqimlarini 0,5-0,7 sm teskarisiga bukilgan ziydan 0,1
sm oraliqda universal
mashinada buklab tikiladi va qo'lda 3-4 ta qiya yashirin qaviqlar bilan chatib
qo'yiladi. Bunda qaviqlar orasi 3-4 sm bo'ladi. Tayyor yeng dazmollanadi. Yeng
uchini mag'iz chok bilan tikish Mag'iz detalining o'ngini yeng o'ngi
tomoniga
qaratib qo'yib, qirqimlarini to'g'irlab 0,3-0,5 sm kenglikdagi ag'darma chok bilan
tikiladi. Mag'izni chok atrofidan aylantirib yeng teskarisiga o'tkaziladi va ziylari
to'g'ri sirma qaviq bilan ko'klanadi (65- a rasm). Mag'izning ochiq qirqimi maxsus
mashinada yo'rmalanadi. Yengning o'ng tomonidan ag'darma chok yonidan (0,1 sm
oraliqda) bahyaqator yuritib, mag'izning ikkinchi uchini ilib puxtalanadi.
Ko'klangan iplarni so'kib tashlab, yeng dazmollanadi. Yengning mag'iz choki ikki
qavat mag'iz qo'yib tikilishi ham mumkin (65- a, b, d rasmlar). Bunda mag'iz
detalining teskarisini ichkari tomonga qaratib, uzunasiga ikki buklab dazmollanadi.
Shu mag'izning ochiq qirqimlarini yeng qirqimiga to'g'rilab, yeng o'ngi tomoniga
qo'yib, ag'darma chok bilan tikiladi. Mag'izni chok atrofidan aylantirib o'tkazib,
ziylari ko'klanadi va o'ngi tomonidan ag'darma chokdan 0,1 Sm oralig'ida
bahyaqator yuritib puxtalanadi. Ko'klangan iplarni so'kib tashlab, yeng
dazmollanadi. Yeng uchidagi mag'iz chokni maxsus buklagich orqali ham tikish
mumkin Bunda mag'iz detalining ikkala qirqimini buklagich yordamida buklab,
uning orasiga yeng detalini joylab, bitta bahyaqator yuritib tikiladi. Tayyor yeng
dazmollanadi. Yengni yeng o'miziga o'tqazish. Yeng o'mizi cho'zilib ketmasligi
uchun, yeng o'miziga yelka qirqimidan boshlab 10-12
sm uzunlikda, o'miz
qirqimidan 1-1,3 sm oraliqda universal mashinada bahyaqator yuritiladi. Yengni
yeng o'miziga ko'klab o'tqazish uchun oldin yeng qiyamasining qirqimidan 0,2-0,3
sm oraliqda birinchi bahyaqator yuritiladi. Shu bahyaqatordan 0,5 sm oraliqda
ikkinchi bahyaqator yuritiladi. Bu bahyaqatorlar ipining bittasini tortib, solqi hosil
25
qilinadi. Yengning qiyma qismida bir tekis taqsimlanadi. Keyin yengni asosiy detal
ichiga o'ngini ichkariga qaratib kiritiladi, yeng va o'mizida kertimlar bo'lsa, ularni
bir- biriga to'g'ri keltirib, yeng tomondan to'g'ri sirma qaviqlar bilan ko'klab
o'tqaziladi. Ko'klash chokining kengligi 0,7-0,8 sm, qaviqlar yirikligi 0,5 sm
bo'ladi. Yeng solqilarini taqsimlashda ko'p solqi yeng qiymasiga to'g'ri keladi,
qolgan joylarida deyarli solqi bo'lmaydi. Ko'klab o'tqazilgan yengdagi solqilar
dazmolda kirishtiriladi. Bunda dazmol tagi faqat 2-3 sm kenglikda yuritiladi.
Shundan keyin ko'klangan qaviqqatordan 0,1-0,2 sm oraliqda bahyaqator yuritilib,
universal mashinada tikib o'tqaziladi. Ko'klangan iplarni so'kib tashlab, yeng
o'tqazma choki yana dazmollanadi. Yeng o'miz qirqimlari maxsus mashinada
yo'rmalanadi. Yeng maxsus mashinada o'tqaziladigan bo'lsa, yeng o'miziga ko'klab
o'tqazmay, to'g'ridan-to'g'ri mashinada o'tqazilaveradi.
