e 46 - rasm. Digitayzer va plotterlar: MUTOH firmasining plotterlari a -

74 
ajratib bajarish tizimi seriyali deyiladi. Seriyani xajmi tayyorlov va bichish tsexlarini ish xajmiga 
ta`sir etadi.
Seriya- bu savdo tashkilotining eng kichik miqdori. Seriyani xisoblash kuyidagi bosqichlar bo‘yicha 
olib boriladi: 
- 
o‘lcham va bo‘ylar shkalasini aniqlash; 
- 
seriya miqdorini xisoblash; 
- 
o‘lcham va bo‘ylar birlashmasini tuzish: 
- 
bichish kartasini tuzish; 
- 
tikish tartibini tuzish. 
Seriya miqdori normal va xisoblangan bo‘lishi mumkin. Seriyadagi barcha to‘shamalarning 
balandligi texnik jixatdan iloji boricha bir xil darajada bo‘lsa uni normal seriya deyiladi. Seriyadagi 
to‘shamalarning balandligi texnik jixatdan to‘la bo‘lmasa, u xisoblangan seriya deyiladi. 
Normal seriyadagi buyumlar soni kuyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
S
n
= h*x*100/ y 
bu erda: h – to‘shamaning texnik jixatdan mumkin bo‘lgan
balandligi, qavatlar soni; 
x- joylashmadagi komplektlar soni ( agar joylashmada to‘liq komplekt andazalari 
joylashtirilsa x= 1,0, agar yarim komplekt andaza joylashtirilsa, unda x= 0,5 ); 
u- o‘lcham va bo‘y shkalasidagi ko‘rsatilgan foiz miqdorining eng
katta umumiy bo‘luvchisi.
To‘shamaning texnik jixatdan mumkin bo‘lgan balandligi (qavatlar soni) gazlama 
turiga bog‘liq bo‘lib 24- jadvalda ko‘rsatilgan. 
24- jadval 
Tushamaning texnik jixatdan balandligi 
T.r. 
Gazlama turi 
Qavatlar soni 
1 
Yubqa movut gazlama 
28-30 
2 
Kamvol gazlama 
36-40 
3 
Drap 
20-24 
4 
Dag‘al movut gazlama 
18-20 
5 
Kostyumbop ip gazlama 
50-60 
6 
Astarlik ip gazlama 
100-120 
7 
Boshqa ip gazlamalar 
80-100 
8 
Astarlik ipak gazlama 
50-60 
9 
Plashchbop gazlama 
70-80 
10 
Suniy ipak gazlama 
35-40 
11 
Tabiiy ipak gazlama 
40-50 
12 
Ko‘ylakbop jun gazlama 
40-50 
 
Quvvati katta bo‘lmagan korxona katta buyutmani olgan bo‘lsa, u chegaralangan vaqt oralig‘ida 
normal seriyaga teng buyumlarni tayyorlab berish imkoniyati bo‘lmaydi. Bu xolda buyurtma 
xisoblangan seriyalarga bo‘linadi, ya`ni bunda to‘shamalar balandligi texnik jixatdan to‘la 
bo‘lmaydi. 
Xisobdagi seriya kuyidagi formula bo‘yicha xisolanada. 
Sx = M*n / Q 
bu erda: M- bir kunda bir nomdagi tikiladigan buyumlar soni, ya`ni 
ishlab chiqariladigan maxsulot soni; 
n- shkaladaga xamma o‘lcham va bo‘ylarni tikib bo‘lish muddati; 
Q- bir kunda tikiladigan modellar soni.

75 
Xisobdagi seriyani normal seriyadan farqi qanchalik katta bo‘lsa, ishlab chiqarishning chiqindilari 
shunchalik katta bo‘ladi. Seriya miqdorini xisoblanganda normal va xisoblangan seriya miqdorlari 
taqsimlanadi. Agar xisoblangan seriya S
x
>S
n
bo‘lsa, unda qolgan xisob ishlari normal seriya 
bo‘yicha olib boriladi. Agar S
x
< S
n
bo‘lsa, unda xisob ishlari xisoblangan seriya bo‘yicha olib 
boriladi. 
Tikuvchilik sonoatining ilmiy tekshirish instituti korxonalarining ish tajribasi asosida kuyidagi 
seriya miqdorlari tavsiya etiladi( 25 jadval). 
25- jadval 
Seriya miqdorlari 
1 Jun gazlamadan tikilgan palto 
1500-2500 
2 Jun gazlamadan tikilgan kostyum 
2000-3000 
3 Ip gazlamadan tikilgan kostyum 
5000-6000 
4 Qo‘sh qavat gazlamadan tikilgan palto 
3000-5000 
5 Kurtka 
6000-8000 
6 Plashlar 
4000-6000 
7 Jun gazlamadan tikilgan ko‘ylak 
2000-3000 
8 Ipak gazlamadan tikilgan ko‘ylak 
2000-3000 
9 Ip gazlamadan tikilgan ko‘ylak 
3000-10000 
10 Erkaklar va o‘g‘il bolalar ko‘ylagi 
8000-10000 
Seriyani xisoblashda xar bir joylashma bo‘yicha bichiladigan buyumlar, joylashmaga asosan 
to‘shaladigan qavatlar soni, to‘shamalarning soni va ularning balandligi, shuniningdek bir kunda 
bichiladigan pachkalar soni aniqlanadi. Xisob natijalari xamda o‘lcham va bo‘ylarni birlashmalari
asosida bichish kartasi tuziladi. Buyurtmani bajarishda bichish kartasi korxonaning barcha tsexlari 
uchun asosiy texnik xujjat xisoblanadi.Bichish kartasini tuzishdan avval kuyidagilarni belgilab olish 
lozim: 
- 
gazlamalarni to‘shash usuli ( o‘ngini o‘ngiga qaratib, o‘ngini pastga qaratib); 
- 
to‘shamaning texnik jixatdan maksimal balandligi; 
- 
birlashmadagi o‘lcham va bo‘ylar andazalarini komplektlari soni. 
Seriyadagi xar bir birlashma bo‘yicha bichilish kerak bo‘lgan buyumlar soni kuyidagi formula 
bo‘yicha aniqlanadi: 
K
b
=C
x (n)
*a
i
/ 100, 
bu erda: C
x (n)
– xisob olib borilayotgan normal yoki xisobdagi seriya, dona; 
a
i 
- xar bir birlashmaning solishtirma ulushi,%. 
Xar bir to‘shama bo‘yicha to‘shaladigan qavatlar soni kuyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
K
n
= C
x (n)
*r
i
/ 100, 
bu erda: r
i
– birlashmadagi xar bir o‘lcham va bo‘yni solishtirma
ulushi, %. 
Xar bir birlashma bo‘yicha to‘shamalar sonini aniqlash uchun qavatlar sonini to‘shamaning texnik 
jixatdan maksimal balandligiga bo‘linadi. 
N
n
= K
n
/ h
mak 
, 
bu erda: N
n
– to‘shamalar soni; 
h
mak 
- to‘shamaning texnik jixatdan balandligi. 
Agar bo‘linma butun son chiqsa, unda to‘shamalar soni bo‘linmaga teng bo‘ladi, agar bo‘linma 
qoldiqlik chiqsa, to‘shamalar soni bo‘linmaning butun sonidan bitta kattaroq son olinadi. Masalan: 
90/50=1,8. Bunda ikkita to‘shama bajariladi: bittasi-46 qavatli to‘shama, ikkinchisi-44 qavatli 
to‘shama. YOki bitta to‘shama texnik jixatdan maksimal balandligiga teng, ya`ni bizning 
misolimizda 50 qavat, ikkinchisi esa – 0,8 *50 = 40 qavat. 
Bitta seriyadagi buyum bog‘lamini soni kuyidagicha aniqlanadi: 
B
n
= N
n
* R, 
bu erda: B – bog‘lamlar soni; 

76 
R- birlashmadagi o‘lcham va bo‘ylar soni. 
Bog‘lam – bu bitta to‘shamadan bichib olingan buyumning bitta o‘lcham va bo‘y detallarining 
to‘liq komplektidir. Shunday qilib, to‘shamadagi bog‘lamlar soni joylashmadagi andazalar 
komplektiga teng bo‘ladi. 
26- jadval 
Bichish kartasi 
Joyl
ash
ma 
tarti
b 
raqa
mi
Joylas
hmada
gi 
o‘lcha
m va 
bo‘yla
r 
Birlas
hmani
ng 
solisht
irma 
ulushi 
Birlash
madagi 
buyumla
r soni 
Joylash
ma 
bo‘yicha 
to‘shala
digan 
qavatlar 
soni 
To‘sha
malar 
soni 
va 
ularnin
g 
baland
ligi 
To‘sham
adagi 
bog‘lam
lar soni 
Seriyada
gi 
bog‘lam
lar soni 
Gazlama
larni 
to‘shash 
usuli 
To‘sh
ama 
qavatl
arini 
o‘sha
sh 
usuli 
1 
164-
92-
100+1
64-96-
104 
30 
180 
90 
1x46 
1x44 
2 
2 
2 
2 
qulda 
O‘ngi
ni 
o‘ngi
ga 
qarati
b 
2 
164-
88-
96+16
4-88-
96 
20 
120 
60 
2x30 
2 
4 
-«- 
-«- 
3 
158-
88-96 
3 
18 
18 
1x18 
1 
1 
-«- 
-«- 
jami 
100 
K
b
K
n
N
n
B
n
 
Bichish kartasi asosida bita seriyadagi to‘shamalar soni aniqlanadi va bu son bo‘yicha bir ish 
kuniga to‘g‘ri keladigan to‘shamalar soni xisoblanadi. 
N 
kun
= N 
j 
/ t *η, 
bu erda: 
N 
j
- seriyani bajarish uchun bichish tsexida to‘shaladigan to‘shamalarning umumiy soni; 
t- seriyani bajarish muddati ( 3-10 kun); 
η – nuqsonli gazlama qavatlarini bittalab to‘shab bichishni belgilovchi solishtirma miqdor 
koeffitsienti. η = 0,9-0,95 
Barcha to‘shamalarning o‘rtacha balandligi kuyidagicha xisoblanadi: 
h 
to‘p
= S / N
n
*R* η, 
bu erda: S- seriya miqdori; 
N
n
- seriyadagi to‘shamalarning umumiy soni; 
R- birlashmadagi o‘lcham va bo‘ylar soni. 
Barcha xisoblar bichish kartasiga ( 26- jadval) tushiriladi. 
Nazarot savollari 
1. SAPR ni qo‘llash natijasida echiladigan masalalar. 
2. Seriya tushinchasi va ularning turlari. 
3. Bichish kartasini tuzish. 
4. Tajriba tsexining texnologik jarayonini grafi asosida muxokama o‘tkazish. 
5. Ishning tashkil qilishning turli usulida tajraba tsexining asbob-uskunallari. 
6. Konstruktiv va texnologik tayyorgarlikgi avtomatlashtrish. 
7. Modellani ishlab chiqarishga tayyorlashda qo‘llaniladigan asosiy termin va tushinchalar. 

77 

Download 2,84 Mb.