200
Profilaktik choralar. Viruslar va virus yuqtirilgan fayllarni o‘z
vaqtida aniqlash, aniqlangan viruslarni har bir kompyuterda to‘liq yo‘q
qilish orqali virus epidemiyasining boshqa kompyuterlarga tarqalishini
oldini olish mumkin. Har qanday virusni aniqlaydigan va yo‘q
qilinishini kafolatlaydigan mutlaqo ishonchli dasturlar mavjud emas.
Kompyuter viruslariga qarshi kurashishning muhim usuli - o‘z
vaqtida
profilaktika qilishdir. Virusdan zararlanish ehtimolini sezilarli darajada
kamaytirish va disklarda ma’lumotlarning ishonchli saqlanishini
ta’minlash uchun quyidagi profilaktik choralar ko‘rilishi kerak:
- faqat litsenziyali dasturiy ta’minotdan foydalanish;
- kompyuterni zamonaviy antivirus dasturiy vositasi
bilan
ta’minlash va uni muntazam yangilab borish;
- boshqa komyuterdan yozib olingan ma’lumotlarni o‘qishdan
oldin har bir saqlagichni antivirus tekshiruvidan o‘tkazish;
- arxivlangan fayllarni ajratgandan so‘ng skanerlashni amalga
oshirish;
- kompyuter disklarini takroriy antivirus dasturlari
tekshiruvidan
o‘tkazish;
- kompyuter tarmoqlaridan olingan barcha bajariladigan fayllarni
nazoratlashda antivirus dasturidan foydalanish.
Nazorat savollari
1. Dasturiy mahsulotlarda xavfsizlik ta’minlanishining muhimligi.
2. Dasturiy mahsulotlarda xavfsizlik muammolarining kelib
chiqish sabablari.
3. Nuqson, bag, xotirani to‘lib toshishi tushunchalari.
4. Dasturiy vosita xavfsizligini fundamental tamoyillari.
5. Dasturiy vositalarga qo‘yilgan talablar.
6. Dasturiy vositalarga qo‘yilgan xavfsizlik talablari.
7. Dasturiy vositalar xavfsizligini ta’minlashda dasturlash
tillarining o‘rni.
8. Xavfsiz va xavfsiz bo‘lmagan dasturlash tillari.
9. Zararli dasturlar va ularning asosiy turlari.
10. Kompyuter viruslari nima?
11. Zararli dasturiy vositalardan himoyalanish usullari va
vositalari.
12. Antivirus dasturiy vositalarini tanlashdagi talablar.
201
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
S.K.Ganiev, T.A.Kuchkarov. Tarmoq xavfsizligi (Mobil
tarmoq xavfsizligi). O‘quv qo‘llanma. –T.: «Aloqachi», 2019, 140 b.
2.
S.K.Ganiev, M.M.Karimov, Z.T.Xudoyqulov, M.M.Kadirov.
Axborot xavfsizligi bo‘yicha
atama va tushunchalarning rus, o‘zbek va
ingliz tillaridagi izohli lug‘ati. –T.: «Iqtisod-moliya», - 2017, 480 bet.
3.
S.K.Ganiev, M.M.Karimov, K.A.Tashev. Axborot
xavfsizligi. –T.: «Fan va texnologiya», 2016, 372 bet.
4.
S.K.Ganiev, M.M.Karimov, K.A.Tashev. Axborot
xavfsizligi. Axborot-kommunikatsion tizimlar xavfsizligi. O‘quv
qo‘llanma. –T.: «Aloqachi», 2008, 382 bet.
5.
Stamp M. Information security: principles and practice //
John Wiley & Sons, 2011, -P. – 606.
6.
Марков А. С., Барабанов А. В., Дорофеев А. В., Цирлов
В.Л. Семь безопасных информационных технологий / под ред.
А.С.Маркова. –М.: ДМК Пресс, -2017. – 224с.
7.
D.Y.Akbarov, P.F.Xasanov, X.P.Xasanov, O.P.Axmedova,
I.U.Xolimtoyeva. Kriptografiyaning matematik asoslari. O‘quv
qo‘llanma. –T.: «Aloqachi», 2019, 192 bet.
8.
Akbarov D.Y. Axborot xavfsizligini ta’minlashning
kriptografik usullari va ularning qo‘llanilishi // Toshkent, 2008, 394 bet.
9.
Шаньгин, В. Ф. Информационная безопасность
компьютерных систем и сетей : Учеб. пособие / В.Ф. Шаньгин. —
Москва : ИД «ФОРУМ» : ИНФРА-М, 2017. — 416 с.
10. Raef Meeuwisse. Cybersecurity for Beginners (2nd. ed.).
Cyber Simplicity Ltd, London, England, 2017, - 224 p.
11. Manjikian M. Cybersecurity ethics: an introduction. –
Routledge, 2017, -328 p.
12. Kostopoulos G. Cyberspace and cybersecurity. – CRC Press,
2017, -316 r.
13. Christen M., Gordijn B., Loi M. The Ethics of Cybersecurity.
– Springer Nature, 2020. – S. 384.
14. Pande J. Introduction to Cyber Security. Uttarakhand Open
University, 2017, -152 p.
15. Cybersecurity Fundamentals Study Guide, ISACA 2015, -
196 p.
16. Easttom C. Computer security fundamentals. –
Pearson IT
Certification, 2019, -447 p.
202
17.
Введение в информационную безопасность
автоматизированных систем: Учебное пособие / В. В. Бондарев. —
Москва : Издательство МГТУ им. Н. Э. Баумана, 2016. — 250 с.
18. Shinder D. L., Cross M. Scene of the Cybercrime. – Elsevier,
2008.
19. Scarfone K. et al. Guide to storage encryption technologies
for end user devices //NIST Special Publication. – 2007. – T. 800. – S.
111.
20. Curricula Cybersecurity. Curriculum guidelines for post-
secondary degree programs in cybersecurity. – 2017.
21. Purdy G. ISO 31000: 2009—setting
a new standard for risk
management //Risk Analysis: An International Journal. – 2010. – T. 30.
–
№. 6. – S. 881-886.
22. Zlatanov N. Hard Disk Drive and Disk Encryption, 2015,
DOI: 10.13140/RG.2.1.1228.9681.
23. Ganiev S.K., Khudoykulov Z.T., Islomov Sh.Z.,
Selection suitable biometrics for cryptographic key generators // TUIT
BULLETIN, T
ashkent, 2016, №4 (40), – P. 80-92
24. Rathgeb C., Uhl A.
A survey on biometric
cryptosystems and cancelable biometrics //EURASIP Journal on
Information Security, 2011, №1, – P. 1-25.
25. Report to Congress on Breaches of Unsecured Protected
Health Information For Calendar Years 2015, 2016, and 2017. U.S.
Department of Health and Human Services Office for Civil Rights.
https://www.hhs.gov/sites/default/files/breach-report-to-congress-2015-
2016-2017.pdf
