Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Download 3,33 Mb. Pdf ko'rish
bet	53/128
Sana	19.12.2023
Hajmi	3,33 Mb.
	#123541

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 128

Bog'liq
A9k4uhxO3YwZ1v7e4Zqkca5zrFHjWA2dl3HCizPL

Subyektlar
Obyektlar
A
x
bor
ot
oq
im
i
Yo
zi
sh
Yo
zi
sh
O
‘q
ish
O
‘q
ish
O
‘q
ish
4.5-rasm. Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun axborot oqimini
boshqarish sxemasi
Yuqorida keltirilgan modelni muvofiqligini shubha ostiga
qo‘yadigan ikkita noaniq fikr mavjud:
1. Quyi sathli foydalanuvchi barcha yuqori sathli obyektlarga
yozishi mumkin. Bu holda u o‘zining mavjud obyektini ham qayta
yozishi mumkin va bu o‘chirishga teng bo‘ladi. Ushbu kamchilikni
yuqori darajadagi yozishni taqiqlash orqali bartaraf etish mumkin.
Ushbu sxema uchun qoidalar quyidagicha bo‘ladi:
- agar subyektning xavfsizlik darajasi o‘zida obyektning xavfsizlik
darajasini qamragan bo‘lsa, o‘qish uchun ruxsat beriladi;
- agar subyektning xavfsizlik darajasi obyektning xavfsizlik
darajasiga teng bo‘lsa, yozishga ruxsat beriladi.
2. Sxemadan ko‘rinib turibdiki, yuqori darajali ishonchga ega
foydalanuvchilar xavfsizlik darajasi past bo‘lgan obyektlarni o‘zgartira
olmaydi. Ushbu muammoni bartaraf etishda foydalanuvchi turli
hujjatlardan foydalanish uchun turli darajadagi ishonchga ega bo‘lgan
subyektlar nomidan ish ko‘rishi mumkin. Ya’ni, “M” darajasiga ega
foydalanuvchi o‘zi, “K” va “O” ishonch darajasidagi subyektlar
nomidan ish ko‘rishi mumkin.
Axborot ishonchligini ta’minlash. Axborot konfidensialligini
ta’minlashdan tashqari, ba’zida axborot ishonchligini ta’minlash ham
talab etiladi. Ya’ni, obyektning ishonchlik darajasi qanchalik yuqori
bo‘lsa, subyektning ishonchligi ham shunchalik yuqori va subyektning
xavfsizlik darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa, u tizimga shuncha ishonchli

101
ma’lumotlarni kiritishi mumkin. Mazkur model uchun yuqorida
keltirilgan qoidalarni quyidagicha o‘zgartirish mumkin:
- agar subyektning xavfsizlik darajasida obyektning xavfsizlik
darajasi mavjud bo‘lsa, yozish uchun ruxsat beriladi;
- agar subyektning xavfsizlik darajasi obyektning xavfsizlik
darajasida bo‘lsa, o‘qishga ruxsat beriladi.
Ko‘rinib turibdiki, 4.5-rasmda keltirilgan holatlarning o‘rni
almashgan (4.6-rasm). MAC usulida xavfsizlik darajalaridan foydalanish
bilan bir qatorda obyekt va subyektlarning kategoriyalaridan ham
foydalanish mumkin. Bu holda xavfsizlik darajasidan tashqari har bir
obyekt va subyektga tegishli bo‘lgan toifalar ro‘yxati berilishi mumkin.
Obyektning kategoriyalari ushbu obyekt ishlatiladigan joylarni tavsiflash
uchun ishlatilsa, subyektning kategoriyasi esa uning qaysi sohada
ishlashini tavsiflaydi. Bunday tizim foydalanishlarni yanada batafsil
boshqarish imkoniyatini beradi.
ММ
М
K
О
4
3
2
1
O
‘q
ish
Yo
zi
sh
Yo
zi
sh

Download 3,33 Mb.

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 128

Download 3,33 Mb.

Pdf ko'rish