|
“TOPICAL ISSUES OF TEACHING FOREIGN LANGUAGES’’Bog'liq 33-maqola (1) Jo\'rayev 2
“TOPICAL ISSUES OF TEACHING FOREIGN LANGUAGES’’
Republican scientific-practical online conference on March 17-18, 2021.
Web:
https://econferenceglobe.com
Bular fransuz klassik dramasining asosiy xususiyatlari hisoblangan.
18-asr oxiri va 19-asrning birinchi yarmi romantik va milliy dramalarning paydo bo'lishi
bilan ajralib turdi.Klassik uslub talablarining zo'ravonligi konvensiyadan asta-sekin oddiy hayotni
tasvirlashga o'tgan komediyalarda (Molyer, Lope de Vega, Bomarchaisasarlari)
allaqachonklassikuslub kuzatilgan. Klassik anjumanlardan xoli Shekspir ijodi dramaturgiya uchun
yangi yo'llarni ochdi. Boshqa nasriy va she'riy asarlardan farqli o'laroq, dramatik asarlar qat'iy
belgilangan tuzilishga ega. Dramatik asar matnlarning o'zgaruvchan bloklaridan iborat bo'lib,
ularning har biri o'z maqsadiga ega va ularni bir-biridan ajratib olishni osonlashtirish uchun
tipografiya yordamida ajratib ko'rsatiladi. Ushbu naqshlarning ko'p jihatlari asarlarda birinchi
marta lyropoetik tuzilmalar, dramadan kelib chiqqanidan to hozirgi kungacha bo`lgan davrni o'z
ichiga olganligi ko'rib chiqiladibuesa asosiy qonuniyatlardan biriga murojaat qilishingizga imkon
beradi.
Aristotel va Gegel, Gyote va Shiller drama haqida she'riyatning bir turi sifatida yozdilar.
Ularning fikrlari tasdiqlangan holda amalda Esxil, Sofokl, Evripid, Shekspir, Pushkin va ko'plab
klassik dramaturglari asarlarida ushbu qonuniyat butun dunyo teatrlari repertuarida
o'zgarmagan. Klassika qarimaydi, chunki ular bir-biridan farq qiluvchitarkibning universalligi
she'riy va axloqiy-falsafiy umumlashmalarni o`z ichiga oluvchi buyuk kuch sanaladi.Dramada
san'atning umumiy qonunlari amal qiladi, haqiqatni badiiy aks ettirish bilan bog'liq yo`nalishdir.
Bundan tashqari, bu adabiy xususiyatlar bilan tavsiflanadi. A'lo darajadalirikadan va epikadan
chiqqan holda, u butunlay sahnada jonlanadiva shuning uchun asosan teatr qonunlariga
bo'ysunadi. Drama personajlari ham mustaqil harakat qilishadi, hayotning o'ziga xos tarzda
rivojlanib boradigan jarayon sifatida ichki qonunlar tasvirlanadi. Drama tarjima qilinganda
"harakat" toifasini aks ettiradi. Haqiqiy drama sub-tashuvchilar o'rtasidagi maqsadlari, muhim
qiziqishlari, yo'nalishlari hayotni yangilashga bo`lgan qiziqishlari, hamma narsaga qarshi turish
jamiyatdagi inson ongida vayron qiluvchi omil to'qnashuvlarni ochib beradi.
Drama teatr paydo
bo'lgan davrda paydo bo'ladi va dramaturglar ijodining mahsuli hisoblanadi.
20–asr boshlarigacha o`zbek adabiyotida dramaturgiya faqatgina og`zaki shaklda
bo`lgan. 20- asrning birinchi yarmida esa dastlabki yozma sahna milliy asarlari yaratilgan.
Bunga juda ko`plab misollar keltirish mumkin. Masalan:
"Boy ila xizmatkor", "Koʻknor",
"Mazluma xotin" (Hoji Muʼin), "Juvonmarg", "Ahmoq" (Abdulla Badriy), "Baxtsiz kuyov" (
Abdulla
Qodiruy)
, "Padarkush yoki oʻqimagan bolaning holi" (
Behbudiy
), "Advokatlik osonmi?" (
Avloniy
)
va boshqalar. Bu asarlar Drama janri imkoniyatlarini oʻzida toʻla ifodalagan desak mubolag`a
bo`lmaydi. 20—30-yillarda oʻzbek dramaturgiyasi Gʻulom Zafariy,
Fitrat
,
Choʻlpon
, Ziyo Said,
Sobir Abdulla va boshqa dramaturglar ijodi tufayli yanada rivojlangan. 40-yillar dramaturgiyasi
|
| |
