Η ενοποίηση της Γερμανίας και η Νομισματική Ένωση

Η προοπτική όμως της γερμανικής ενοποίησης επανέφερε στο προσκήνιο τον φόβο της αναγέννησης του γερμανικού εθνικισμού. Τον φόβο της επανεμφάνισης της γερμανικής απαίτησης για επιβολή της κυριαρχίας της στην ηπειρωτική Ευρώπη που είχε στιγματίσει την ευρωπαϊκή ιστορία από τον γαλλο-πρωσικό (γερμανικό) πόλεμο του 1870 και μετά και κυρίως κατά το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα. Η ευφορία μετά την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος και την απελευθέρωση των κρατών-δορυφόρων της ανατολικής Ευρώπης από την ρωσική επικυριαρχία σκιάστηκε από τα τραύματα της συλλογικής μνήμης της ιστορίας του 20^ου αιώνα. Σκιάστηκε από τον φόβο της επανεμφάνισης του γερμανικού μεσευρωπαϊκού Sonderfall και της δι αυτής ακύρωσης της μεταπολεμικής διαδικασίας ένταξης της (Δυτικής) Γερμανίας στη Δυτική Ευρώπη¹⁷.

Για πολλούς από μας, που γεννηθήκαμε μετά τον πόλεμο, ο φόβος μπροστά στην πιθανότητα αναβίωσης του γερμανικού εθνικισμού φαντάζει παράλογος, υπερβολικός και εξωπραγματικός, αφού η θεμελίωση τα δημοκρατίας στην (Δυτική) Γερμανία ήταν και είναι παραδειγματική, εν αντιθέσει με την περίοδο της Βαϊμάρης. Όμως η ιστορική εμπειρία επέβαλε την ανάγκη ουσιαστικών θεσμικών κατοχυρώσεων και οργανωτικών ενσωματώσεων που θα καθιστούσαν την αναβίωση του παρελθόντος αδύνατη. Η Νομισματική Ένωση προέβαλε ως η θετική/οργανωτική κατοχύρωση, η οποία θα ενέτασσε την ενοποιημένη πλέον Γερμανία ανεπιστρεπτί στον υπερεθνικό κορμό της Δυτικής Ευρώπης (δηλαδή στην δημοκρατική κοινότητα των δυτικών χωρών) και θα απέτρεπε την –πάντα-συγκρουσιακή αναβίωση του εθνικισμού.

Η ίδια η γερμανική συντηρητική κυβέρνηση Kohl έγινε ο κεντρικός φορέας της πραγματοποίησης αυτής της (γαλλικής) ιδέας που καθησύχασε τους γαλλικούς και αγγλικούς φόβους και επέτυχε το μεταπολεμικά αδιανόητο, την γερμανική ενοποίηση. Ενοποίηση, η οποία πραγματοποιήθηκε όχι μόνο σε ουσιαστικά μηδενικό ιστορικό χρόνο και έναντι του ευτελέστατου ποσού των 15 δις μάρκων που δόθηκε από την γερμανική κυβέρνηση ως βοήθεια στην καταρρέουσα Σ.Ε. και εξασφάλισε την αποδοχή της, αλλά και ως από όλους αποδεκτό σημαίνον του τέλους του τραγικού και «σύντομου» 20^ου αιώνα που άρχισε με τη δολοφονία στο Σεράγεβο και τελείωσε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την ενοποίηση της Γερμανίας. Συγχρόνως η ταυτόχρονη αποδοχή από την Γερμανία των ανατολικών συνόρων της γραμμής Oder-Neisse σηματοδότησε προς όλους, ότι η ενοποιημένη Γερμανία αποδεσμεύεται πλήρως από την παράδοση του γερμανικού μεγαλοϊδεατικού αλυτρωτικού εθνικισμού.

Ασφαλώς η απόλυτη υποστήριξη των ΗΠΑ στη διαδικασία της τάχιστης ενοποίησης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην υπέρβαση των ευρωπαϊκών φόβων και ενίσχυσε ουσιαστικά την carpe diem πολιτική της κυβέρνησης Kohl. Οι ΗΠΑ, ως νικήτρια δύναμη του ψυχρού πολέμου, ζούσαν άλλωστε την ιστορική στιγμή της απόλυτης αυτοπεποίθησης της υπεροχής τους, που τους επέτρεπε να αγνοήσουν κάθε φόβο αναβίωσης του εθνικισμού στην Ευρώπη, αφού την θεωρούσαν αδιανόητη στο πλαίσιο της παγκόσμιας πλέον κυριαρχίας τους.

Η ιστορική διαδικασία που ακολούθησε ανέδειξε όμως τέσσερα σημεία δημιουργίας νέων προβλημάτων, τα οποία συνοπτικά είναι:

α) Ο ελλειμματικός χαρακτήρας της συνθήκης του Maastricht (1991/1993) και των συμπληρωματικών συνθηκών του Amsterdam (1997) και της Λισσαβόνας (2007/2009).

β) Η επιβολή της (αγγλικής) επεκτατικής λογικής της ευρωπαϊκής ενοποίησης έναντι της λογικής της θεσμικής-οργανωτικής εμβάθυνσης της ήδη επιτευχθείσας δυτικοευρωπαϊκής ενοποίησης, ως επισφράγιση-εγγύηση του τέλους της ψυχροπολεμικής διαίρεσης της Ευρώπης και της συρρίκνωσης της ρωσικής επιρροής.

γ) Η ευφορία της εποχής που επηρέασε και την ίδια την συνθήκη του Maastricht και απέτρεψε κάθε πρόβλεψη αντιμετώπισης κρίσεων, αφού η παγκόσμια επικράτηση της οικονομίας της αγοράς ανέδειξε το παράδειγμα της ακραίας εκδοχής της αυτορρυθμιζόμενης και γι’ αυτό αλάνθαστης αγοράς σε κυρίαρχη λογική του συστήματος που ως τέτοια θεωρείτο ότι απέκλειε κάθε πιθανότητα οικονομικών κρίσεων.

δ) Το γεγονός ότι η οικονομική πορεία των αναπτυγμένων οικονομικά χωρών της Δύσης, με σχετική εξαίρεση τη Γερμανία, είχε ήδη μπει σε μια τροχιά που χαρακτηρίζεται από την διαδικασία μετεγκατάστασης της βιομηχανικής παραγωγής στις αναδυόμενες οικονομίες (BRIC) και κυρίως στην Κίνα και από την ανάδειξη της κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ως λόγο και αποτέλεσμα της απορρύθμισης των αγορών (παγκοσμιοποίηση).

Εξελίξεις οι οποίες σηματοδότησαν την επιβολή της πολιτικής της ανισότητας, την σταδιακή σχετικοποίηση της δυτικής υπεροχής στην παγκόσμια οικονομία και στις διεθνείς σχέσεις, την υποχώρηση του κοινωνικού κράτους και την διάβρωση του πολιτικού από την ραγδαία διεύρυνση της ανισότητας στον δυτικό κόσμο¹⁸.