bilan muntazam madaniy va siyosiy hamkorlik qilgan. Eronda
zardo'zlik san'atining rivojlanganligiga XV -XVII asrlarda
ishlangan zardo'zlik namunalari misol bo'la oladi. Qadimgi Rus
ham Vizantiyaga taqlid qilib zardo'zlik san’atini o'rgangan. O'rta
Osiyoda zardo'zlik juda qadimdan
rivojlanib kelayotgan xalq
amaliy san'ati turlaridan biridir. Arxeologik topilmalar va tarixiy
manbalardan ma'lumki, O'rta Osiyo xalqlari orasida qadimdan I-
II asrlarda zarbof kiyimlar, badiiy buyumlar keng tarqalgan. XVII
asrda yashagan Samarqandlik shoir Fitratning asosiy kasbi
zardo'zlik bo'lgan, u matolarga zardan ajoyib kashtalar tikkan.
XIX-XX asr boshlarida zardo'zlikning o'ziga
xos maktabi
yaratilgan.
O'zbekistonda Buxoro, Samarqand, Farg’ona va boshqa
joylarda zardo’zlik maktablari ochilgan. Qimmatbaho matodan
tayyorlanadigan zardo'ziy kiyimlar mahalliy aholining turli
tabaqalari o'rtasida keng tarqalgan. Qo'li
gul ustalar amir
saroyining ahllari uchun chakmon, kamzul, poyafzal, belbog',
chalvor, salla quloq va jul tikkanlar .
Boy xonadonning 8-10 yoshdan katta bo'lmagan o'g'il
bolalariga sunnat to'yi munosabati bilan zarbof to'n kiydirganlar.
Amir Nasrullodan anchagina zardo'ziy kiyimlar saqlanib qolgan.
1885-1911 yillar Buxoroda zardo'zlik san'ati gullab-yashnagan davr
bo'lgan. 1920 yilda amirlik ag'darilib, zardo'zlik san'ati xalq
qo'liga o'tdi.
Hunarmandchilik artenari ochilib zardo'zlar birlashib,
dabdabali kimxob to'nlar o'rniga do'ppi, a'yonlar nimchalari,
sumka,
tufli,
choyshablar,
ko'zoynak
g'iloflari,
divan
yostiqlarining g'ilofi tikila boshlandi.
1930 yilda O'zbekistonda
rassomlar uyushmasi qoshida
zardo'zlik arteli tashkil etilib, unga tajribali zardo'zlar taklif etildi.
Keyinchalik artel kengaytirilib fabrikaga aylantirildi.
O'sha davrda talantli rassom Omonjon Majidov, talantli
zardo'z Umar Hayitov va usta Fayzulla G'aybullaevlar ishga
110
Л
kelgan yoshlar ayniqsa ayollardan mohir kashtado'zlar etishib
chiqishida o'zlarining salmoqli hissalarini qo'shdilar.
Zardo'z do'ppilar
faqat Buxoroda tikilardi, ustalar yangi
ajoyib nushalarini yaratdilar. Ayniqsa qizlar, kelinchaklar
kiyadigan, yoqut, olmosdek charaqlagan "Gulnoz", "Bahor",
"Navro'z", "Dilorom", "Ra'no", "Festival", "Qo'shbodom" va "Baxt"
deb nomlangan do'ppilar tikildi.
1960 yillardan buyon xotin-qizlar tuflilarining zardan uch xil
shakli tikila boshlandi. Zardo'z
buyumlarga lola, oftob, bodom,
Minorai Kalon, "Somoniy" maqbarasi kabi naqsh va rasmlar aks
ettirildi. Zardo'zlik san'atining yirik namoyandalaridan biri,
buxorolik zardo'z usta No'm on Aminovdir.
U 1908 yilda zardo'zlar oilasida dunyoga keldi. Otasi
Omonjon Majidon Buxoro amirligi ustaxonasida 12 yil ishlagan
edi. (Usta Omonjon Majidov 1-rasm) U N u’monjonga
yoshlik
chog'idanoq zardo'zlik sirlarini o'rgatdi. Nu'monjon gulburlik,
rassomlik va zardo'zlik tikish sirlarini o'rgandi. N. Aminov
ijodidagi yutug'i zar tikish xillarining qirralarini izlab, yangiliklar
yaratdi.
Toshkentdagi xalq amaliy san'ati muzeyida "Go’ri Amir"
tasviri, hamda Samarqandning 2500 yiliga bag'ishlangan
tasviri
juda chiroyli va ta'sirchan chiqqan.U yoshlarga xalq amaliy
san'atining noyob zardo'zlik san'atini chin yurakdan o'rgatdi va
rivojlantirdi.
